Δοκιμασίες και παρουσία του Θεού - Μήνυμα Αρχιεπισκόπου, Χριστούγεννα 2015

ΟΡΘΟΔΟΞΟΣ ΑΥΤΟΚΕΦΑΛΟΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΤΗΣ ΑΛΒΑΝΙΑΣ

ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΑ 2015

Δοκιμασίες καί παρουσία τοῦ Θεοῦ

Πρός τόν εὐλαβῆ κλῆρο καί λαό,

Τέκνα ἐν Κυρίω προσφιλέστατα,

«Πιστεύω... εἰς ἕνα Κύριον Ἰησοῦν Χριστόν, τόν Υἱόν τοῦ Θεοῦ

τόν μονογενῆ,... σαρκωθέντα... καί ἐνανθρωπήσαντα».

1. Ανησυχία, πόνος και φόβος απλώνονται αυτό τον καιρό στη ζωή μας. Πολύμορφη ανέχεια, ξενιτεμοί, δυσβάστακτες στερήσεις ˙ τρομοκρατικά ξεσπάσματα επιθετικότητας και μίσους. Και μέσα στη θολή αναταραχή, η εορτή των Χριστουγέννων έρχεται σαν ολοφώτεινη δέσμη παρηγοριάς, ειρήνης και ελπίδας.

Τα γεγονότα σχετικά με τη Γέννηση του Χριστού, όπως τα περιγράφουν οι ευαγγελιστές Ματθαίος και Λουκάς, τονίζουν ότι ο Ιησούς Χριστός από βρέφος ακόμη αντιμετωπίζει σειρά δυσκολιών. Γεννιέται ύστερα από ένα μακρύ ταξίδι της Παναγίας μητέρας Του, σε χώρο φτωχικό της Βηθλεέμ, οι κάτοικοι της οποίας μένουν ψυχροί και αδιάφοροι. Ακολουθεί το μίσος των ισχυρών, το διαβολικό σχέδιο του Ηρώδη, ένας παράλογος και άδικος διωγμός, που Τον αναγκάζει να καταφύγει στην Αίγυπτο. Σε όλες όμως, τις δύσκολες συνθήκες της ζωής του μικρού Ιησού δεσπόζει η παρουσία του Θεού Πατρός.

Μην απορούμε, λοιπόν, και μην τα χάνουμε, όταν βρισκόμαστε εμπρός σε κακουχίες, εχθρότητες, αδικίες, φτώχεια, αδιαφορία και αδιέξοδα. Οι δοκιμασίες είναι αναπόσπαστα στοιχεία του ανθρώπινου βίου. Ας μάθουμε να τις αντιμετωπίζουμε ειρηνικά. Κυρίως με πίστη και εμπιστοσύνη στην πρόνοια και την παρουσία του Θεού. Ακόμη και στις σκοτεινές φάσεις του βίου μας, όταν απειλές, στερήσεις, ασθένειες, αποτυχίες μας συνθλίβουν, αντηχεί παρηγορητικά ο στίχος του Ψαλμωδού: «Ἐάν γάρ καί πορευθῶ ἐν μέσω σκιᾶς θανάτου, οὐ φοβηθήσομαι κακά, ὅτι σύ μέτ’ ἐμοῦ εἶ˙» (Ψάλμ. 22:4).Η αίσθηση της πανταχού και πάντοτε παρουσίας του Θεού παρηγορεί, ενισχύει και εξασφαλίζει αντοχή και ειρήνη στον πόνο και τις θλίψεις. Γεμίζει επίσης την ψυχή με φως αγαλλιάσεως σε ώρες επιτυχίας και δημιουργίας.

2. Η γνώση της παρουσίας και προνοίας του Θεού στον κόσμο ήταν μία αλήθεια αποδεκτή ήδη από την αποκάλυψη της Π. Διαθήκης. Το συγκλονιστικό Νέο που τονίζει η εορτή των Χριστουγέννων είναι ότι ο Θεός όχι απλώς είναι παρών στον κόσμο μας, αλλά ότι ο Υιός και Λόγος Τού «σαρκώθηκε», προσέλαβε την ανθρώπινη φύση. Αυτή η αποκάλυψη διαφοροποιεί τη χριστιανική πίστη από τα ποικίλα θρησκεύματα. Το σύμβολο της χριστιανικής πίστεως υπογραμμίζει: «Πιστεύω... εἰς ἕνα Κύριον Ἰησοῦν Χριστόν, τόν Υἱόν τοῦ Θεοῦ τόν μονογενῆ,... σαρκωθέντα ἐκ Πνεύματος Ἁγίου καί Μαρίας τῆς Παρθένου καί ἐνανθρωπήσαντα». Έκτοτε, όσοι πιστεύουν σ’ Αυτόν και βαπτίζονται στο όνομα της Αγίας Τριάδος γίνονται μέλη του μυστικού σώματος του Χριστού «ὅ ἐστιν ἡ Ἐκκλησία» (Κόλ.1:24). Λαμβάνουν τη Χάρη και τη δύναμη να μένουν «ἐν αὐτῷ», να βρίσκονται σε προσωπική κοινωνία με τον Χριστό.

Το βίωμα που γαληνεύει τον πιστό Χριστιανό είναι κάτι ακόμα εντονώτερο από την απλή θεϊκή παρουσία. Είναι η υπαρξιακή «κοινωνία» με τον ενανθρωπήσαντα Λόγο του Θεού, με τον Ιησού Χριστό. «Ὁ φανερωθεῖς Λόγος διά τοῦτο κατέμειξεν ἐαυτόν τῇ ἐπικήρῳ τῶν ἀνθρώπων φύσει, ἴνα τῇ τῆς θεότητος κοινωνίᾳ συναποθεωθῇ τό ἀνθρώπινον», (Αγ. Γρηγόριος Νύσσης: Ο φανερωθείς Λόγος, γι´ αυτό έσμιξε τον εαυτό Του με τη θνητή φύση των ανθρώπων, για να συναποθεωθεί το ανθρώπινο μέσω της κοινωνίας με τη Θεότητα). Με τη «σάρκωσή» Του, ο Υιός του Θεού μας προσέφερε το ασύλληπτο δικαίωμα να «μένωμε ἐν Αὐτῷ», να μετέχουμε μυστικά στη ζωή αγάπης της Αγίας Τριάδος. Ο Ευαγγελιστής Ιωάννης διατύπωσε λακωνικά την εκπληκτική αλήθεια που συνοψίζει την Καινή Διαθήκη: «Ὁ Θεός ἀγάπη ἐστι, καί ὁ μένων ἐν τῇ ἀγάπῃ ἐν τῷ Θεῷ μένει καί ὁ Θεός ἐν αὐτῷ.» (Ἅ’ Ἰω. 4:16).

Ο Χριστός επανειλημμένως αναφέρθηκε στο μυστήριο της σχέσεώς Του με τον Ουράνιο Πατέρα. «Πιστεύετε μοί ὅτι ἐγώ ἐν τῷ πατρί καί ὁ πατήρ ἐν ἐμοί»(Ἰω. 14:11), «Καί ὁ πέμψας με μετ' ἐμοῦ ἑστιν˙ οὐκ ἀφῆκε μέ μόνον ὁ πατήρ, ὅτι ἐγώ τά ἀρεστά αὐτῷ ποιῶ πάντοτε» (Ἰω. 8:29). Σ’ αυτή τη σχέση κοινωνίας μαζί Του καλεί όλους τους μαθητές και αποστόλους Του. Με σαφήνεια δήλωσε: «Ἐάν τίς ἀγαπᾶ με, τόν λόγον μου τηρήσει, καί ὁ πατήρ μου ἀγαπήσει αὐτόν, καί πρός αὐτόν ἐλευσόμεθα καί μονήν παρ' αὐτῷ ποιήσομεν.»(Ἰω. 14:23). Προαπαιτούμενο λοιπόν για την «κοινωνία» μαζί Του είναι η συμμόρφωση της συμπεριφοράς μας με τον λόγο Του, με το θέλημά Του, με τις αρχές που Εκείνος καθόρισε: τη δικαιοσύνη, τη φιλαλήθεια, τη μακροθυμία, τη συγχωρητικότητα, την αγνότητα, την ταπεινοφροσύνη και την αυτοθυσία.

**

Το μεγαλύτερο δώρο, αδελφοί μου, που μας προσφέρουν τα Χριστούγεννα είναι η βεβαιότητα ότι ο Θεός είναι «μεθ’ ἡμῶν». Ο άπειρος και παντοδύναμος Θεός, ο άχρονος και αχώρητος, ο Οποίος «Ἀγάπη ἐστί», εισήλθε στον χρόνο και τον χώρο τον δικό μας. «Καί ὁ μένων ἐν τῇ ἀγάπῃ ἐν τῷ Θεῷ μένει καί ὁ Θεός ἐν αὐτῷ» (Ἅ’ Ἰω. 4:16). Όποιος αγαπά και νιώθει διαρκώς την παρουσία του Θεού, την κοινωνία με τον ἐνανθρωπήσαντα Λόγο Του, δεν φοβάται κανέναν και τίποτε. «Φόβος οὐκ ἔστιν ἐν τῇ ἀγάπῃ, ἄλλ’ ἡ τελεία ἀγάπη ἔξω βάλλει τόν φόβον,» (Ἅ’ Ἰω. 4:18) κάθε μορφής φόβο.

Ας δεηθούμε, ο εν Τριάδι Θεός να μας δίνει τη δύναμη Του για να μη λυγίζουμε από τις θλίψεις, τις αδικίες, τις κακουχίες που ορθώνονται στον δρόμο μας. Για να ενισχύει την αίσθηση της παρουσίας του ουρανίου Πατρός, τη βεβαιότητα ότι στο κέντρο της ανθρώπινης ιστορίας δεσπόζει ο Εμμανουήλ - ο Χριστός. Και με τη Χάρη του Αγίου Πνεύματος, οι δοκιμασίες να μεταμορφώνονται σε ευκαιρίες πνευματικής ωριμότητας και αγιασμού.

Ειρηνοφόρα Χριστούγεννα, ευλογημένος και δημιουργικός ο νέος χρόνος.

Με ολόψυχη αγάπη εν Χριστώ,

+ Αναστάσιος

Αρχιεπίσκοπος Tιράνων, Δυρραχίου και πάσης Αλβανίας

Χριστούγεννα στο Άγιο Όρος

…..Στις ψυχές των τελείων τέκνων της Ορθοδόξου Εκκλησίας, οι Δεσποτικές και Θεομητορικές εορτές μετουσιώνονται σε μεγάλες πνευματικές χαρές, γιατί γίνονται ανεξάντλητες πηγές ύμνων θείων ερώτων, θερμότατης ευγνωμοσύνης και απείρου ευχαριστίας, για όσα ο Θεός εδωροφόρησεν αγαθά στους ανθρώπους από τότε που «εφανερώθη εν σαρκί».

…..Συγκεκριμένα οι Μοναχοί γενικά και ειδικά στο Άγιον Όρος του Άθω, εορτάζουν την Γέννηση του Θεού Λόγου σχεδόν κάθε ημέρα, δηλαδή σε όλον τον κύκλο του λεγομένου θεολογικώς λειτουργικού χρόνου, χάρις στις νυχθήμερες ιερές Ακολουθίες.

…..Πράγματι, στις αδιάλειπτες λατρείες που επιτελούνται στις βυζαντινές Μονές, στις Σκήτες, στα Καλύβια και τα ιερά Ησυχαστήρια, κατά τις θειες λειτουργίες, τους μυσταγωγικά ιλαρούς Εσπερινούς και τα κατανυκτικά Απόδειπνα, αλλά και στις ατομικές προσευχές των Μοναχών, ψάλλονται τροπάρια, Απολυτίκια και Κοντάκια και διαβάζονται θεολογικές Ευχές, που ως κέντρο έχουν την Σάρκωση του Θεού και την σωτηρία του κόσμου.

…..Και οι Μοναχοί, σε ένα ποικίλο μέτρο δεκτικότητας, κατά αναλογία με τις προσωπικές προϋποθέσεις και την άθλησή τους, ανανεώνουν συνεχώς στις ψυχές τους την μνήμη του υπερφυούς γεγονότος της Ενανθρωπήσεως. Και η μνήμη αυτή μεταποιείται σε πνευματική αίσθηση σε όσους έφθασαν στο μέτρο αυτό. Γι’ αυτό και μελετούν το βάθος και την άπειρη αγάπη του Θεού προς τους «κατ’ εικόνα και καθ’ ομοίωση» πλασθέντας ανθρώπους και «εν συνοχή καρδίας» υμνολογούν, ευγνωμονούντες την υπερύμνητη αγαθότητά Του.

…..Κατά την ήμερα των Χριστουγέννων λοιπόν οι μονάζοντες είναι προετοιμασμένοι για την υποδοχή του Θείου Βρέφους, ώστε με μέθεξη ψυχική, με νουν μετατάρσιο και με «καιομένας τας καρδίας» να ψάλλουν ενθέως την δόξα του εν υψίστοις Θεού, ορώντες «θεωρητικώς» ή εκστατι¬κά το «Μυστήριον το ξένον και παράδοξον» και, συνεπαρμένοι από την μυστική θέα των αθεάτων και νοητών κόσμων, να βλέπουν νοητά και εν πίστει σαν «θρόνον χερουβικόν την Παρθένον» και την Φάτνη ως «χωρίον εν ω ανεκλίθη ο αχώρητος. Χριστός ο Θεός …».

…..Για όλα αυτά, δεν θα ήταν μια απλή έκφραση, εάν ελέγαμε ότι ο Χριστός γεννάται αχρόνως στις καρδιές εκείνων των χριστιανών, Μοναχών και λαϊκών και κληρικών, «όσοις έπνευσεν η θεόρρυτος χάρις» και είναι «λάμποντες, αστράπτοντες, ηλλοιωμένοι, πάσχοντες οθνείαν αλλοίωσιν ευπρεπέστατην», ανεξάρτητα από την κυριώνυμη εορτή της Γεννήσεως Του.

…..Πόσο ωραία και πόσο θελκτική είναι εκείνη η πνευματική εμπειρία, που αναφέρει ο μεγάλος εκείνος Μυστικός θεολόγος άγιος Διάδοχος, Επίσκοπος Φωτικής, ότι αισθανόμεθα μέσα στις καρδιές μας «σκιρτήματα βρεφοπρεπή», κατά τον καιρό της επικλήσεως του ονόματος του Κυρίου Ιησού, με την ενέργεια της «νοεράς προσευχής»! Αλλά το ίδιο δεν συμβαίνει και όταν μεταλαμβάνωμεν ακατακρίτως σχετικά, γεγονός που τεκμηριώνει «εν πληροφορία», ότι ελάβαμε Πνεύμα άγιον, «αλλόμενον εις ζωήν αιώνιον»;

…..Αληθινά, λοιπόν, Χριστούγεννα επιτελούν, κατά τρόπον ουσιαστικό και πνευματικό, όσοι αισθάνονται στις καρδιές τους την Γέννηση του Κυρίου Ιησού. Αλλοίμονο όμως σ’ εκείνους που περιμένουν την 25ην του Δεκεμβρίου για να συνειδητοποιήσουν τη Σάρκωση του Θεού Λόγου. Αλλά είτε κλητοί είμεθα, είτε εκλεκτοί -Κύριος οίδε – σαν Ορθόδοξοι χριστιανοί έχουμε, με τη χάρη και το έλεος του Χριστού, ενσωματωθεί στην αγία Εκκλησία Του, που είναι οντολογικά και πραγματικά αυτό τούτο το θεανθρώπινο Σώμα του Ιησού Χριστού.

Για περισσότερα στο: ΠΕΜΠΤΟΥΣΙΑ

Η Ι. Ακολουθία της Τριθέκτης στην πόλη του Βόλου

Η Ακολουθία της Τριθέκτης στην Ευαγγελίστρια

Η λησμονημένη Ακολουθία της Τριθέκτης, του Βυζαντινού Ασματικού Τυπικού, το οποίο εγκαταλείφθηκε στην Ορθόδοξη Λατρευτική πράξη, μετά την Άλωση της Κωνσταντινουπόλεως, θα ψαλεί την Τρίτη 22/12, στις 6.30 μ.μ. στον Ιερό Ναό Ευαγγελιστρίας Νέας Ιωνίας, χοροστατούντος του Σεβ. Μητροπολίτου Δημητριάδος κ. Ιγνατίου.

Την αποκατάσταση της Ακολουθίας για λατρευτική χρήση, την μελοποίηση των υμνογραφικών κειμένων της και την έντυπη έκδοσή της πραγματοποίησε το 2000 ο Ομότιμος Καθηγητής Βυζαντινής Μουσικολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών κ. Γρηγόριος Στάθης, με την σύμφωνη γνώμη και προτροπή του Μακαριστού Αρχιεπισκόπου Χριστοδούλου. Έκτοτε, η Ακολουθία τελείται σε πολλούς Ναούς των Αθηνών και άλλων πόλεων της Ελλάδος και του εξωτερικού. Στο Βόλο θα τελεστεί για 2η φορά.

Στην Ακολουθία θα ψάλει η Χορωδία του Συνδέσμου Ιεροψαλτών Βόλου, υπό τη δ/νση του κ. Κων/νου Καραγκούνη, Επίκουρου Καθηγητή της Ανωτάτης Εκκλησιαστικής Ακαδημίας Αθηνών και Διευθυντή του Τομέα Ψαλτικής Τεχνης και Μουσικολογίας της Ακαδημίας Θεολογικών Σπουδών Βόλου, στο δεξιό αναλόγιο και του κ. Ευσταθίου Γραμμένου, Προέδρου του Συνδέσμου και Καθηγητού Βυζ. Μουσικής, στο αριστερό.

Η απόδοση της Ακολουθίας της Τριθέκτης, εντάσσεται στο πρόγραμμα των λατρευτικών εκδηλώσεων επί τη ελεύσει των Τιμίων Δώρων από την Ιερά Μονή Αγίου Παύλου Αγίου Όρους, τα οποία θα φιλοξενούνται στον Ναό της Ευαγγελιστρίας από 21 έως 28/12 και θα συμβάλει τα μέγιστα στο απαραίτητο κλίμα κατάνυξης ενόψει της μεγάλης εορτής των Χριστουγέννων.

Πηγή: ΠΕΜΠΤΟΥΣΙΑ

Μήνυμα του Πατριάρχου Ιεροσολύμων κκ. Θεοφίλου Γ΄ για τα Χριστούγεννα (2015)

MHNYMA THΣ ΑΥΤΟΥ ΘΕΙΟΤΑΤΗΣ ΜΑΚΑΡΙΟΤΗΤΟΣ ΤΟΥ ΠΑΤΡΙΑΡΧΟΥ ΙΕΡΟΣΟΛΥΜΩΝ κ.κ. ΘΕΟΦΙΛΟΥ Γ΄ ΕΠΙ ΤΟΙΣ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΟΙΣ 2015

Ιερουσαλήμ, 21 Δεκεμβρίου 2015

Σήμερον δέχεται η Βηθλεέμ

τον καθήμενον δια παντός συν Πατρί,

σήμερον άγγελοι το βρέφος το τεχθέν

θεοπρεπώς δοξολογούσι,

Δόξα εν υψίστοις Θεώ και επί γης ειρήνη

εν ανθρώποις ευδοκία.

(Ιδιόμελον Όρθρου Χριστουγέννων).

Η ανά τα πέρατα του κόσμου Μία, Αγία, Καθολική και Αποστολική Ορθόδοξος του Χριστού Εκκλησία βιοι σήμερον εορταστικώς, κηρύσσει εις τα μέλη της ποιμαντικώς και μαρτυρεί εις τον κόσμον ειρηνικώς γεγονός υπερφυές και εξαίσιον, γεγονός υπερβαίνον πάσαν ανθρωπίνην έννοιαν, αντίληψιν και δύναμιν.

Το γεγονός τούτο είναι η εκπλήρωσις των προφητειών της Παλαιάς Διαθήκης. Είναι η πραγματοποίησις της προσδοκίας των εθνών. Ο Θεός εν τη απείρω αγάπη Αυτού παρείδε τους χρόνους της αγνοίας του ανθρώπου, συνεχώρησε αυτώ τα προγεγενημένα αμαρτήματα και ανομήματα και εκάλεσεν εις θείαν εν Εαυτώ καινήν ζωήν, δια την οποίαν εξ αρχής επλάσθη, «Λύτρωσιν απέστειλε Κύριος τω λαώ Αυτού» (Ψαλμ. 110, 9).

Η λύτρωσις αύτη είναι ο αυτός ούτος ο Μονογενής Υιός και Λόγος του Θεού. Τούτον, «ότε ήλθε το πλήρωμα του χρόνου, εξαπέστειλεν ο Θεός εις τον κόσμον, γενόμενον εκ γυναικός, γενόμενον υπό νόμον, ίνα τους υπό νόμον εξαγοράση, ίνα την υιοθεσίαν απολάβωμεν» ( Γαλ. 4, 4) κατά τον ουρανοβάμονα απόστολον Παύλον. «Ο Λόγος σαρξ εγένετο και εσκήνωσεν εν ημίν και εκ του πληρώματος Αυτού ημείς πάντες ελάβομεν και χάριν αντί χάριτος» (Ιω. 1, 4 &16) κατά τον Ευαγγελιστήν της αγάπης.

Η σάρκωσις του Λόγου, η πρόσληψις ανθρωπίνης σαρκός υπ’ Αυτού, ετελεσιουργήθη ουχί κατ’ ακολουθίαν των νόμων της φύσεως – «όπου γαρ βούλεται Θεός νικάται φύσεως τάξις» – αλλά τη ευδοκία του Πατρός, Πνεύμα Άγιον επήλθε επί Μαριάμ την Παρθένον κόρην της Ναζαρέτ και συνέλαβεν αύτη ως άνθρωπον τον Υιόν του Θεού. Ο Υιός του Θεού εγένετο και Υιός του ανθρώπου, εσαρκώθη, ενηνθρώπησε. Η Μαριάμ εκυοφόρησε και έτεκε κατά σάρκα τον αναμενόμενον Μεσσίαν, τον Χριστόν. Τούτο συνέβη εν τόπω και χρόνω. Έλαβε χώραν εις την πόλιν ταύτην της Βηθλεέμ και το απέριττον τούτο Σπήλαιον επί Ρωμαίου αυτοκράτορος Καίσαρος Οκταβιανού Αυγούστου.

Τό «ορώμενον τούτο ξένον και παράδοξον μυστήριον» είναι όντως η πλήρης αγάπης θεραπευτική συγκατάβασις του Θεού προς τον άνθρωπον. Ο Θεός δια του Ιησού Χριστού συγκατέβη, «κατέβη εις τα κατώτερα μέρη της γης»(Εφεσ.4, 9), ίνα ο άνθρωπος αποκατασταθή εις το προ της πτώσεως αυτού θεοειδές κάλλος και εις τους ουρανούς ανέβη. Κατά τον άγιον Κύριλλον Αλεξανδρείας «ο Θεός, ο έξω της οικουμένης υπάρχων, εισβέβηκεν, επεδήμησε εις αυτήν και εποιήσατο ιδίαν την ανθρωπίνην ψυχήν, ίνα αποφήνη αυτήν αμαρτίας κρείτονα, κατεκράθη τη ανθρωπίνη φύσει, ίνα τον άνθρωπον ουρανού πολίτην εργάσηται».

Εις το μυστήριον τούτο ο Θεός εκάλεσε συνεργούς, βοηθούς και μάρτυρας. Συνεργόν εκάλεσε την αειπάρθενον Μαρίαν, ίνα δανείση την σάρκα αυτής τω Υιώ Αυτού. Βοηθόν και προστάτην εκάλεσε Ιωσήφ τον μνήστορα, συνοδόν της Παρθένου από Ναζαρέτ εις Βηθλεέμ και συνοδόν αυτής και του θείου βρέφους από Βηθλεέμ εις Αίγυπτον. Μάρτυρας εκάλεσε εκ γης τους μάγους, σοφούς βασιλείς Περσών υπό αστέρος οδηγουμένους και απλούς ποιμένας, αγραυλούντας εις την πλησιόχωρον κώμην των Ποιμένων. Μάρτυρας εκάλεσε και εξ ουρανού, τους αγγέλους διαλαλούντας το μυστήριον δια του ουρανίου ύμνου, «Δόξα εν υψίστοις Θεώ και επί γης ειρήνη εν ανθρώποις ευδοκία» (Λουκ. 2, 14).

Ο αγγελικός ύμνος ούτος ανήγγειλε την ευδοκίαν του Θεού εις τους ανθρώπους, «του αποκαταλλάξαι τα πάντα εις Αυτόν» (Κολοσ. 1, 20) και «ανακεφαλαιώσασθαι τα πάντα εν τω Χριστώ» (Εφεσ. 1, 10), τω Σαρκωθέντι και Ενανθρωπήσαντι, «εις τόν Οποίον κατοικεί παν το πλήρωμα της θεότητος σωματικώς» (Κολοσ. 2, 9), «ίνα εν Αυτώ ώσι πεπληρωμένοι» (Κολοσ. 2, 10) και «ουκέτι ξένοι και πάροικοι αλλά συμπολίται των αγίων και οικείοι του Θεού» ( Εφεσ. 1, 19), εν τω σώματι Αυτού της Εκκλησίας, «ης Αυτός εστιν η κεφαλή» ( Κολοσ. 1, 18).

Έναντι του μυστηρίου τούτου της εν τω προσώπω του Ενανθρωπήσαντος Ιησού Χριστού προσλήψεως, κατά χάριν θεώσεως και «συνδοξασμού» του ανθρώπου (Ρωμ. 8, 17), οι άνθρωποι εξ αρχής έως και της σήμερον διαφόρως ετοποθετήθησαν. Άλλοι ως οι μάγοι και ποιμένες χαίρουν επί τω αγγελικώ αγγέλματι και κύπτουν και προσκυνούν το βρέφος το τεχθέν.

Άλλοι ως ο Ηρώδης ο μανιώδης μιμούμενος τον διάβολον, όστις ανθρωποκτόνος εστί αμφιβάλλουν και δυσπιστούν και ακρίτως και αδιακρίτως εκτοπίζουν εκ των πατρώων αυτών εστιών και διακινούν βιαίως ανθρώπους και μαζικώς και κατ’ άτομον καταδιώκουν και φονεύουν, αθώα τέκνα, αθώους νέους, αθώους γέροντας, απαξιούντες ούτω και ευτελίζοντες την υπό του Θεού πλασθείσαν ανθρωπίνην ζωήν. Την μανίαν του Ηρώδου φεύγων ο Χριστός, τη Θεία προτροπή, διέφυγεν εις Αίγυπτον, δηλών δια της φυγής ταύτης το αδιάβλητον παθητόν του ανθρωπίνου σώματος Αυτού, εφ’ ου εξ άλλου και το τίμιον πάθος του σταυρού εδέχθη «και ο παθητόν δια εκ νεκρών αναστάσεως Αυτού καταλέλοιπε», κατά τον άγιον Σωφρόνιον Πατριάρχην Ιεροσολύμων.

Τα ειδεχθή φαινόμενα της βίας σήμερον εις βάρος χριστιανών αλλά και άλλων αθώων συνανθρώπων αυτών εν τη περιοχή της Μέσης Ανατολής και ανά τον κόσμον καταγγέλλει η Εκκλησία του Χριστού, επομένη τω ιδρυτή αυτής. Καταγγέλλει τον πόλεμον και πάσαν βίαν, ευαγγελιζομένη ειρήνην τοις μακράν και τοις εγγύς. Καταδιωκομένη δεν καταδιώκει, αλλά προσεύχεται υπέρ των διωκτών αυτής. Προσλαμβάνει τον άνθρωπον δια του Βαπτίσματος εις το σώμα Αυτής, όπερ σώμα Χριστού, και αγιάζει αυτόν και γεωργεί και διαμορφοί εις πρόσωπον ειρηνικόν, πιστεύουσα ότι «μακάριοι οι ειρηνοποιοί, ότι αυτοί υιοί Θεού κληθήσονται» (Ματθ. 5, 9).

Τον λόγον της ειρήνης, δικαιοσύνης, συμφιλιώσεως και συνδιαλλαγής και απαρχής της βασιλείας του Θεού εις τον κόσμον, βιουμένης ήδη εν τη Εκκλησία, διαλαλεί σήμερον επί τη παγκοσμίω εορτή της χριστιανοσύνης η Μήτηρ των Εκκλησιών από του Θεοδέγμονος Σπηλαίου και της Αγίας Φάτνης και της επ αὐτῶν Κωνσταντινείου και Ιουστινιανείου Βασιλικής της Γεννήσεως, την οποίαν διεφύλαξεν ως κόρην οφθαλμού δια μέσου των αιώνων, και εύχεται εις το ποίμνιον αυτής εν τη δικαιοδοσία αυτής και όπου γης και εις τους προσερχομένους εκ περάτων της γης ευλαβείς προσκυνητάς την ευλογίαν, την δύναμιν και την χάριν του Άρχοντος της ειρήνης και δικαιοσύνης, του Αγγέλου της μεγάλης βουλής του Θεού, του Σαρκωθέντος, Ενανθρωπήσαντος και σαρκί εκ της Παρθένου τεχθέντος Θεού ημών Κυρίου Ιησού Χριστού.

Εν τη Αγία Πόλει Βηθλεέμ,

ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΑ 2015

Διάπυρος προς Κύριον ευχέτης,

ΘΕΟΦΙΛΟΣ Γ

Πατριάρχης Ιεροσολύμων

Για περισσότερα:  http://www.newsbomb.gr/ellada/ekklhsia/story/653685/xristoygenniatiko-minyma-patr-ierosolymon-h-ekklisia-katadiokomeni-den-katadiokei#ixzz3uzeBDNEN

Πίστη και Θρησκευτικότητα- Μια ανάγνωση του γεγονότος της Ενσάρκωσης

Παναγιώτης Αρ. Υφαντής 

Αν. Καθηγητής Τμ. Θεολογίας Α.Π.Θ

Η ιουδαιοχριστιανική εμπειρία και οι κατοπινές θεωρητικές και εμπειρικές εμπεδώσεις της βιβλικής κληρονομιάς μιλούν για ένα Θεό που πορεύεται στο πλευρό του ανθρώπου και της ανθρωπότητας στα μονοπάτια της ιστορίας. H κορύφωση αυτής της παρουσίας που απλώνεται σωστικά στον ιστορικό χρόνο συντελείται στη Γέννηση του Χριστού. Δηλαδή σε αυτό το γεγονός που μετατρέπει την πυρετική ένταση της μεσσιανικής προσδοκίας σε σπασμό χαράς, την αγωνία της προετοιμασίας ή και την αποκαραδοκία ολόκληρης της κτίσης σε γιορτή ενότητας και πληρότητας σηματοδοτώντας τη μετάβαση από τον Παλαιό στον Νέο Ισραήλ, δηλαδή το πέρασμα από μια κοινότητα που αδημονεί σε μια σύναξη που δοξολογεί. * Κι όμως αυτό το γεγονός στο οποίο η χριστιανική κοινότητα συλλάβισε ένα πολύτιμο αλφαβητάρι θεογνωσίας και συγκρότησε την πνευματική της φυσιογνωμία και αποστολή μοιάζει μάλλον απογοητευτικά αδιάφορο ή και προκλητικά ανατρεπτικό για τα κριτήρια μιας συμβατικής θρησκευτικότητας. Οι πρώτες ύλες της συλλογικής πρόσληψης και νοηματοδότησης του γεγονότος εκ μέρους της Εκκλησίας συγκρούονται με μια συμβατική η τυπική θρησκευτικότητα, η οποία συνδέεται αιτιακά με ένα πλέγμα ενστικτικών αναγκών για μεταφυσική προστασία, ψυχολογική ασφάλεια και απαλλαγή από τα λογής δεινά που συνοδεύουν την περιπέτεια της ύπαρξης, γι’ αυτό και εκδηλώνεται σε νοοτροπίες και συμπεριφορές ανταλλακτικής ιδιοτέλειας.

Για περισσότερα στο: Η ΘΕΟΛΟΓΙΑ ΜΕΣΟΠΕΛΑΓΑ

Χρυσόστομος Σταμούλης, «Η λειτουργία της ομοφωνίας και η ποιητική της ενότητας». Κριτικός σχολιασμός των κατανοήσεων της μεθόδου λήψης αποφάσεων τόσο κατά το προκαταρκτικό όσο και κατά το τελικό στάδιο της συνόδου

Η εισήγηση του Καθηγητή του Τμήματος Θεολογίας του ΑΠΘ στο Συνέδριο με θέμα «Προς την Αγία και Μεγάλη Σύνοδο» (3-5 Δεκεμβρίου 2015)

Δεν χωρά καμία αμφιβολία ότι η «εκτός απροόπτου» σύγκλιση της «από μακρού αναμενομένης»[1] Αγίας και Μεγάλης Συνόδου της Ορθόδοξης Εκκλησίας αποτελείγεγονός χαρμόσυνο. Και τούτο διότι μετά από αιώνες η Ορθόδοξη Εκκλησία θα έχει τη δυνατότητα «να μαρτυρήσει την ενότητά της», καθώς «και την ευθύνην και την στοργήν της προς τον σύγχρονον κόσμον»[2], μέσα από την πράξη της συνοδικότητας, η οποία συνιστά την καρδιά της εκκλησιολογικής της αυτοσυνειδησίας, αφού υπενθυμίζει στον κόσμο την εσχατολογική της ταυτότητα και ως εκ τούτου προοπτική.

Τη σημαντικότητα του γεγονότος επιτείνει η απόφαση-δήλωση «άπασαι αι αποφάσεις, τόσον κατά τας εργασίας της Συνόδου, όσον και κατά τα προπαρασκευαστικά στάδια αυτής, να λαμβάνωνται καθ’ ομοφωνίαν»[3], καθώς και ότι «Εκάστη Αυτοκέφαλος Εκκλησία διαθέτει μίαν φωνήν»[4]. Δύο σημεία, που βάζουν δύσκολα στους εκπροσώπους των Εκκλησιών, αλλά τους δίνουν ταυτόχρονα και την «ευλογημένην ευκαιρίαν» να επαναβεβαιώσουν την ενότητά τους μέσα από το μυστήριο της «κοινωνίας και της συνεργασίας»[5].

Βέβαια, το θέμα της ομοφωνίας, σε πείσμα πολλών, δεν είναι καινούργιο. Πέρα από το γεγονός ότι έχει τις ρίζες του στη βιβλική παράδοση της Εκκλησίας -στη Σύνοδο των Ιεροσολύμων οι αποφάσεις, καθώς σημειώνεται με σαφήνεια στις Πράξεις των Αποστόλων (15,25), ελήφθησαν «ομοθυμαδόν», δηλαδή με ομοφωνία-[6], στο consensus patrum και την οικουμενική συμφωνία-ομοφωνία (consensio) των Εκκλησιών της αρχαίας Εκκλησίας[7], στον καιρό μας μετρά ήδη είκοσι εννέα χρόνια ζωής και εφαρμογής, καθώς αποτέλεσε βασικό και απαράβατο όρο του κανονισμού λειτουργίας των Προσυνοδικών Πανορθόδοξων Διασκέψεων, ο οποίος συγκροτήθηκε στη Γ΄ Προσυνοδική Πανορθόδοξη Διάσκεψη που πραγματοποιήθηκε στο Σαμπεζύ, από τις 28 έως και τις 6 Νοεμβρίου του 1986. Δύο χρόνια ακριβώς πριν από την υιοθέτηση της πρακτικής του consensus για τη λήψη των αποφάσεων από το Π.Σ.Ε. Γεγονός που περίτρανα αποδεικνύει το ψευδές εκείνης της άποψης που υποστηρίζει ότι η ομοφωνία είναι αποτέλεσμα επιδράσεων που η Ορθόδοξη Εκκλησία δέχθηκε από το Π.Σ.Ε.. Η αλήθεια είναι ότι το consensus, την αρχή ουσιαστικά της συναίνεσης, εισηγήθηκαν στο Π.Σ.Ε. και διεκδίκησαν με ένταση οι εκπρόσωποι της Ορθόδοξης Εκκλησίας, προκειμένου να αποφευχθεί η κυριαρχία των Προτεσταντών, η οποία χτίστηκε πάνω στην αρχή της ποσοτικής πλειοψηφίας[8], στο πρότυπο ή σε αναλογία με την αρχή της αρχαίας Εκκλησίας, σύμφωνα με την οποία η «της των πλειόνων ψήφος κρατείτω».

Για περισσότερα στο: ΘΕΟΛΟΓΙΚΑ ΔΡΩΜΕΝΑ

Ευχές για τα Χριστούγεννα και την Πρωτοχρονιά (ΠΕ01)

Ευχές για τα Χριστούγεννα και την Πρωτοχρονιά (ΣΓΠΕ)

Η Εκκλησία της Ελλάδος και το Ι.Ε.Μ.Ε.Δ κατά της ενδοσχολικής βίας

Ο Μακαριώτατος Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και πάσης Ελλάδος κ. Ιερώνυμος και ο κ. Κωνσταντίνος Μίχαλος, Πρόεδρος του Εμποροβιομηχανικού Επιμελητηρίου Αθηνών, υπέγραψαν Πρωτόκολλο Συνεργασίας μεταξύ της Εκκλησίας της Ελλάδος και του Ινστιτούτου Διαιτησίας και Εναλλακτικών Μεθόδων Επίλυσης Διαφορών (Ι.Δ.Ε.Μ.Ε.Δ.), με στόχο την ανάδειξη του προβλήματος της ενδοσχολικής βίας και την προώθηση εκδηλώσεων και δράσεων για την αντιμετώπισή του.

Η Εκκλησία της Ελλάδος και το Ι.Ε.Μ.Ε.Δ. αναγνωρίζοντας, ότι η (ενδο)σχολική βία αποτελεί ένα από τα κρισιμότερα ζητήματα που χρήζουν πρόληψης και αντιμετώπισης για την προστασία και την φροντίδα της παιδικής και εφηβικής ηλικίας και εκφράζοντας τη βούλησή τους να προωθήσουν την εφαρμογή κοινών δράσεων για την προώθηση και την υλοποίηση ειδικά προσαρμοσμένων προγραμμάτων αντιμετώ-πισης αυτής, δημιουργώντας τις απαραίτητες προϋποθέσεις για την διάγνωση, πρόληψη και για την ειρηνική και φιλική επίλυση διαφορών εντός των σχολικών τειχών, δια του Πρωτοκόλλου αυτού δηλώνουν την κοινή τους πρόθεση να προωθήσουν περαιτέρω τη διμερή συνεργασία τους στον τομέα της (ενδο)σχολικής βίας μέσω της (σχολικής) Διαμεσολάβησης.

Στόχος της συνεργασίας αυτής είναι να προστατεύσουν και να βοηθήσουν τα παιδιά που αποτελούν τα θύματα σχολικής βίας και να αποτρέψουν, μέσω της εξειδικευμένης εκπαίδευσης και στοχευμένων δράσεων και προγραμμάτων, όσα παιδιά καθίστανται θύτες ή και παρατηρητές σχολικού εκφοβισμού, καθιστώντας τα ίδια τα παιδιά, τους δασκάλους τους και το ευρύτερο οικογενειακό περιβάλλον ικανούς να ανιχνεύουν, να προλαμβάνουν και να αντιμετωπίζουν τα περιστατικά σχολικής βίας - είτε αφορούν στο θύμα, είτε στον θύτη - καθώς και τις προεκτάσεις που αυτά έχουν στο σύνολο των τομέων της ζωής των παιδιών και των εφήβων εντός και εκτός σχολικού περιβάλλοντος.

Ειδικότερα οι δύο φορείς προτίθενται να προβούν στην διοργάνωση εκδηλώσεων, εκπαιδευτικών ημερίδων αλλά και άλλων πολυπλεύρων δράσεων για την επίτευξη των ανωτέρω σκοπών, αποβλέποντας στην κινητοποίηση, μέσω των τοπικών Ενοριών και Μητροπόλεων, της οικογενείας και των λοιπών τοπικών φορέων όπου αυτό είναι εφικτό.

Η Εκκλησία της Ελλάδος δια της Συνοδικής Επιτροπής Χριστιανικής Αγωγής της Νεότητος αναλαμβάνει να συντονίσει τις Ιερές Μητροπόλεις του κλίματός Της με κατάλληλες ενέργειες εντός των αρμοδιοτήτων της, ώστε να διανεμηθεί κατάλληλο ενημερωτικό υλικό και να φιλοξενηθούν οι ειδικευμένοι και διαπιστευμένοι διαμεσολαβητές του Ι.Δ.Ε.Μ.Ε.Δ., οι οποίοι θα προβούν στην ενημέρωση των σχολών της, των κατηχητικών της μαθημάτων και των παιδικών της κατασκηνώσεων, μέσω εκδηλώσεων και εκπαιδευτικών ημερίδων, συνεδρίων, συμποσίων, κ.α., τα οποία θα πραγματοποιηθούν στους ως άνω χώρους των Ιερών Μητροπόλεων, Ενοριών, Ιδρυμάτων αυτών με την αρωγή των ως άνω εξειδικευμένων στελεχών - συνεργατών του Ι.Δ.Ε.Μ.Ε.Δ.

agioritikovima.gr/

Διαβάστε περισσότερα: Η Εκκλησία της Ελλάδος και το Ι.Ε.Μ.Ε.Δ κατά της ενδοσχολικής βίας - iPaideia.gr

Στυλιανός Τσομπανίδης, Ορθόδοξη Εκκλησία και Οικουμενική Κίνηση: Μια εκκλησιολογική προσέγγιση καθ’ οδόν προς την Αγία και Μεγάλη Σύνοδο

Η εισήγηση του Αναπληρωτή Καθηγητή του Τμήματος Θεολογίας του ΑΠΘ στο Συνέδριο με θέμα «Προς την Αγία και Μεγάλη Σύνοδο» (3-5 Δεκεμβρίου 2015) 

«Η Οικουμενική Κίνηση είναι… το μέγιστο και πολυτιμότατο εκκλησιαστικό κεκτημένο του περασμένου αιώνα· η δε τήρηση, η εμβάθυνση, ο εμπλουτισμός και η στερέωσή του συνιστούν το κυρίως οφειλόμενο των χριστιανών, πρώτιστα των ηγετών και ποιμένων αυτών, καθώς και των πάσης φύσεως θεολογικών Σχολών και Ιδρυμάτων κατά τον τρέχοντα 21ο αιώνα». Τα παραπάνω λόγια, προσώπου καταξιωμένου μέσα από την πολύχρονη και ενεργό δράση του στον οικουμενικό διάλογο, δηλώνουν ακριβώς αυτό που αποτελεί και το έργο της Αγίας και Μεγάλης Συνόδου της Ορθόδοξης Εκκλησίας όσον αφορά στο οικουμενικό καθήκον.

Μετά από μια μακρά περίοδο θεσμοποιημένου απομονωτισμού, σκληρυμένων προ­καταλήψεων αιώνων και οξύτατου ομολογιακού ανταγωνισμού, στις αρχές του 20ου αιώνα ανοίγει μια νέα σελίδα, ανατέλλει μια νέα εποχή της εκκλησιαστικής ιστορίας, που χαρακτηρίζεται από την ειλικρινή και έμπρακτη επιθυμία των χριστιανών για την εξεύρεση δυνατοτήτων προσέγγισης, αλληλογνωριμίας, συνεργασίας και θεολογικού διαλόγου. Οι Ορθόδοξες Εκκλησίες, πρωτοστατούντος του Οικουμενικού Πατριαρχείου, αισθάνθηκαν, εν μέσω ραγδαίων κοινωνικοπολιτικών αλλαγών και κρίσεων, την αναγκαιότητα της ενότητας των Εκκλησιών και της κοινής τους μαρτυρίας σε έναν κόσμο που έψαχνε νέο προσανατολισμό.

Στην α­να­το­λή λοι­πόν του 20ού αι­ώ­να η Ορ­θο­δο­ξί­α μπαί­νει στο προ­σκή­νιο της Οι­κου­με­νι­κής Κί­νη­σης με ά­με­σες και ου­σι­α­στι­κές ε­νέρ­γειες: οι Πατριαρχικές Εγκύκλιοι του 1902, του 1904, και ιδίως του 1920, θα αναφερθούν με ι­δι­αί­τε­ρη έμ­φα­ση τό­σο στη ση­μα­σί­α της σύ­σφιγ­ξης των σχέ­σε­ων με­τα­ξύ των Ορ­θο­δό­ξων Εκ­κλη­σι­ών, ό­σο και στις σχέ­σεις τους, σε μια οι­κου­με­νι­κή προ­ο­πτι­κή, με τις λοι­πές χρι­στι­α­νι­κές εκ­κλη­σί­ες. Η ση­μα­σί­α των γραμ­μά­των αυ­τών εί­ναι κεφαλαιώδους σπουδαιότητας. Αποτελούν προδρομικά κείμενα των κύριων συντεταγμένων της παρουσίας της Ορθόδοξης Εκκλησίας στον ευρύτερο χριστιανικό χώρο και προετοίμασαν το κλίμα για την εκκίνηση της συνοδικής διαδικασίας στην Ορθόδοξη Εκκλησία, η οποία προωθήθηκε μέσω του νέου θεσμού των Πανορθοδόξων Διασκέψεων που εισήγαγε ο Οικουμενικός Πατριάρχης Αθηναγόρας.

Για περισσότερα στο: ΘΕΟΛΟΓΙΚΑ ΔΡΩΜΕΝΑ

Μήνυμα του του Μακαριωτάτου Αρχιεπισκόπου Αθηνών και πάσης Ελλάδος κκ. Ιερωνύμου για τα Χριστούγεννα (2015)

Πηγή: http://iaath.gr/images/stories/2015/egkyklia/iaath-72-2015.pdf 

Μήνυμα του Οικουμενικού Πατριάρχη για τα Χριστούγεννα (2015)

Πατριαρχική Απόδειξις επί τοις Χριστουγέννοις 2015

+ Β Α Ρ Θ Ο Λ Ο Μ Α Ι Ο Σ

ΕΛΕῼ ΘΕΟΥ ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΕΩΣ,

ΝΕΑΣ ΡΩΜΗΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΟΣ ΠΑΤΡΙΑΡΧΗΣ

ΠΑΝΤΙ Τῼ ΠΛΗΡΩΜΑΤΙ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ

ΧΑΡΙΝ, ΕΛΕΟΣ ΚΑΙ ΕΙΡΗΝΗΝΠΑΡΑ ΤΟΥ ΕΝ ΒΗΘΛΕΕΜ ΓΕΝΝΗΘΕΝΤΟΣ

ΣΩΤΗΡΟΣ ΧΡΙΣΤΟΥ

* * *

Ἀδελφοὶ καὶ τέκνα ἐν Κυρίῳ ἀγαπητά,

Ἡ γλυκύτης τῆς Ἁγίας Νυκτὸς τῶν Χριστουγέννων περιβάλλει καὶ πάλιν τὸν κόσμον. Καὶ ἐν μέσῳ τῶν ἀνθρωπίνων καμάτων καὶ πόνων, τῆς κρίσεως καὶ τῶν κρίσεων, τῶν παθῶν καὶ τῶν ἐχθροτήτων, τῶν ἀνησυχιῶν καὶ τῶν ἀπογοητεύσεων, προβάλλει μὲ τὴν ἰδίαν ὡς καὶ ἄλλοτε γοητείαν, πραγματικὸν καὶ σύγχρονον ὅσον ποτέ, τὸ μυστήριον τῆς ἐνανθρωπήσεως τοῦ Θεοῦ, προτρεπόμενον ἵνα «δικαιοσύνην μάθωμεν οἱ ἐνοικοῦντες ἐπὶ τῆς γῆς» (πρβλ. Ἠσ. κς΄, 9), ὅτι «ἐτέχθη ἡμῖν σήμερον Σωτήρ» (Λουκ. β΄, 11).

Ἀτυχῶς, ὅμως, κατὰ τὴν ἐποχήν μας, πολλοὶ ἄνθρωποι σκέπτονται ὅπως ὁ ἐκτελεστὴς ἐκεῖνος τῶν νηπίων Ἡρώδης, ὁ ἄνομος καὶ ἀδίστακος, καὶ ἐξολοθρεύουν τοὺς συνανθρώπους των διὰ ποικίλων τρόπων. Ὁ στρεβλωμένος ἀπὸ τὴν ἐγωκεντρικότητά του νοῦς τοῦ ἐξουσιαστοῦ τοῦ κόσμου τούτου, ὁ ὁποῖος προσωποποιεῖται εἰς τὸ φονικὸν πρόσωπον τοῦ Ἠρώδου, εἶδε παραδόξως κίνδυνον διὰ τὴν ὑπόστασίν του τὴν γέννησιν ἑνὸς ἀθώου Παιδίου. Καὶ ὡς καταλληλότερον τρόπον διὰ τὴν προφύλαξιν τῆς κοσμικῆς ἐξουσίας του ἀπὸ τὸν κίνδυνον, τὸν ὁποῖον ἐνέπνεεν εἰς αὐτόν – κατὰ τὴν ἄποψίν του – ἡ γέννησις τοῦ Παιδίου, ἐπέλεξε τὴν ἐξολόθρευσίν του.

Διὰ νὰ σωθῇ ἀπὸ τὰς φονικὰς διαθέσεις τὸ Βρέφος Ἰησοῦς, διὰ τὸ ὁποῖον ὡμίλησαν οἱ Ἄγγελοι, ἠναγκάσθη νὰ φύγῃ εἰς Αἴγυπτον, καταστὰν οὕτω, θὰ ἐλέγομεν μὲ τὴν ὁρολογίαν τῆς ἐποχῆς μας, «πολιτικὸς πρόσφυξ», ὁμοῦ μετὰ Μαρίας τῆς Μητρὸς Αὐτοῦ, τῆς Ὑπεραγίας Θεοτόκου, καὶ τοῦ μνήστορος Ἰωσήφ.

Εἰς τὴν ἐποχήν μας, θεωρουμένην ὡς ἐποχὴν προόδου, πολλὰ παιδία ἀναγκάζονται νὰ καταστοῦν πρόσφυγες ἀκολουθοῦντα τοὺς γονεῖς των διὰ νὰ σώσουν τὴν ζωήν των, τὴν ὁποίαν ὑποβλέπουν ποικιλώνυμοι ἐχθροί των. Τὸ γεγονὸς τοῦτο, ἀποτελεῖ ὄνειδος διὰ τὸ ἀνθρώπινον γένος.

Διὸ καὶ ἐπὶ τῇ Γεννήσει τοῦ Παιδίου Ἰησοῦ, τοῦ ἀληθινοῦ λυτρωτοῦ καὶ Σωτῆρος ἡμῶν, διακηρύττομεν ἀπὸ τοῦ Ἁγιωτάτου Ἀποστολικοῦ καὶ Πατριαρχικοῦ Οἰκουμενικοῦ Θρόνου ὅτι αἱ κοινωνίαι πᾶσαι πρέπει νὰ ἐξασφαλίσουν τὴν ἀσφαλῆ ἀνάπτυξιν τῶν παιδίων καὶ νὰ σεβασθοῦν τὸ δικαίωμά των εἰς τὴν ζωήν, εἰς τὴν παιδείαν καὶ εἰς τὴν κανονικὴν ἀνάπτυξίν των, τὴν ὁποίαν ἠμπορεῖ νὰ ἐξασφαλίσῃ ἡ ἀνατροφὴ καὶ διαπαιδαγώγησίς των ἐντὸς τοῦ πλαισίου τῆς παραδοσιακῆς οἰκογενείας, μὲ βάσιν τὰς ἀρχὰς τῆς ἀγάπης, τῆς φιλανθρωπίας, τῆς εἰρήνης, τῆς ἀλληλεγγύης, ἀγαθῶν τὰ ὁποῖα κομίζει εἰς ἡμᾶς σήμερον ὁ δι᾿ ἡμᾶς σαρκωθεὶς Κύριος.

Ὁ τεχθεὶς Σωτὴρ καλεῖ ὅλους νὰ ἀποδεχθῶμεν τὸ μήνυμα τοῦτο τῆς σωτηρίας τῶν ἀνθρώπων. Εἶναι ἀληθὲς ὅτι εἰς τὴν μακρὰν ἀνθρωπίνην ἱστορίαν οἱ λαοὶ ἐπραγματοποίησαν πολλὰς μετακινήσεις καὶ ἐποικισμούς. Ἠλπίζομεν ὅμως ὅτι, μετὰ τοὺς δύο παγκοσμίους πολέμους καὶ τὰς περὶ τῆς εἰρήνης διακηρύξεις ἐκκλησιαστικῶν καὶ πολιτικῶν ἡγετῶν καὶ ὀργανισμῶν, αἱ σύγχρονοι κοινωνίαι θὰ ἠδύναντο νὰ ἐξασφαλίσουν τὴν εἰρηνικὴν διαβίωσιν τῶν ἀνθρώπων εἰς τὰς χώρας των. Ἀτυχῶς, τὰ γεγονότα διαψεύδουν τὴν ἐλπίδα, διότι μεγάλαι μᾶζαι ἀνθρώπων πρὸ τῆς ἀπειλῆς τῆς ἐξολοθρεύσεώς των ἀναγκάζονται νὰ λάβουν τὴν πικρὰν ὁδὸν τῆς προσφυγιᾶς.

Ἡ διαμορφουμένη αὕτη κατάστασις, μὲ τὸ διαρκῶς ὀγκούμενον κῦμα τῶν προσφύγων, αὐξάνει τὰς εὐθύνας ἡμῶν, ὅσων ἔχομεν εἰσέτι τὴν εὐλογίαν νὰ ζῶμεν εἰρηνικῶς καὶ μὲ κάποιαν ἄνεσιν, νὰ μὴ μένωμεν ἀναίσθητοι ἐνώπιον τοῦ καθημερινοῦ δράματος χιλιάδων συνανθρώπων μας, ἀλλὰ νὰ ἐκφράσωμεν εἰς αὐτοὺς τὴν ἔμπρακτον ἀλληλεγγύην καὶ ἀγάπην μας, μὲ τὴν βεβαιότητα ὅτι κάθε εὐεργεσία πρὸς αὐτοὺς ἀποβαίνει εἰς τὸ πρόσωπον τοῦ τεχθέντος καὶ σάρκα λαβόντος Υἱοῦ τοῦ Θεοῦ, ὁ Ὁποῖος ἦλθεν εἰς τὸν κόσμον ὄχι ὡς βασιλεύς, ὄχι ὡς ἐξουσιαστής, ὄχι ὡς δυνάστης, ὄχι ὡς πλούσιος, ἀλλὰ ἐτέχθη ὡς γυμνὸν καὶ ἀνυπεράσπιστον Βρέφος, εἰς σμικρὸν σταῦλον, ἄνευ ἑστίας, ὅπως ζοῦν αὐτὴν τὴν στιγμὴν χιλιάδες συνανθρώπων μας, καὶ ἠναγκάσθη ἐκ τῶν πρώτων ἐτῶν τῆς ἐπιγείου ζωῆς Του νὰ ξενιτευθῇ εἰς χώραν μακράν, διὰ νὰ σωθῇ ἐκ τοῦ μίσους τοῦ Ἡρώδου. Τῶν νηπίων τῶν σημερινῶν προσφύγων, θὰ ἐλέγομεν, τὸ ἀθῷον αἷμα ἡ γῆ καὶ ἡ θάλασσα πίνουν, τοῦ δὲ Ἡρώδου ἡ ἀνασφαλὴς ψυχή «τὸ κρῖμα ἐδέξατο».

Αὐτὸ τὸ τεχθὲν καὶ εἰς Αἴγυπτον πορευόμενον Θεῖον Βρέφος εἶναι ὁ πραγματικὸς ὑπερασπιστὴς τῶν σημερινῶν προσφύγων, τῶν διωκομένων ὑπὸ τῶν συγχρόνων Ἡρωδῶν. Αὐτό, τὸ Βρέφος Ἰησοῦς, ὁ Θεὸς ἡμῶν, «ἐγένετο τοῖς ἀσθενέσιν ὡς ἀσθενής» (πρβλ. Α΄Κορ. θ΄, 22), σύμμορφον πάντων ἡμῶν, τῶν ἀδυνάτων, τῶν ἐξουθενημένων, τῶν κινδυνευόντων, τῶν προσφύγων. Ἡ συμπαράστασις καὶ ἡ βοήθεια ἡμῶν πρὸς τοὺς διωκομένους καὶ ἐκτοπιζομένους συνανθρώπους μας, ἀνεξαρτήτως φυλῆς, γένους καὶ θρησκείας, θὰ εἶναι διὰ τὸν τεχθέντα Κύριον δῶρα πολυτιμότερα τῶν δώρων τῶν μάγων, θησαυροὶ τιμιώτεροι «χρυσοῦ καὶ λιβάνου καὶ σμύρνης» (πρβλ. Ματθ. β΄, 11), πλοῦτος πνευματικὸς ἀναφαίρετος καὶ μόνιμος, ὁ ὁποῖος δὲν θὰ φθαρῇ ὅσοι αἰῶνες καὶ ἐὰν παρέλθουν, ἀλλὰ θὰ μᾶς ἀναμένῃ εἰς τὴν βασιλείαν τῶν Οὐρανῶν.

Ἂς προσφέρωμεν ἕκαστος ὅ,τι δυνάμεθα εἰς τὸν ἐν τῷ προσώπῳ τῶν προσφύγων ἀδελφῶν μας ὁρώμενον Κύριον. Ἂς προσφέρωμεν εἰς τὸν ἐν Βηθλεὲμ τικτόμενον σήμερον μικρὸν Χριστὸν αὐτὰ τὰ τίμια δῶρα τῆς ἀγάπης, τῆς θυσίας καὶ τῆς φιλανθρωπίας, μιμούμενοι τὴν Αὐτοῦ εὐσπλαγχνίαν, καὶ ἂς προσκυνήσωμεν Αὐτὸν μετὰ τῶν ἀγγέλων, τῶν μάγων, τῶν ἁπλοϊκῶν ποιμένων, κράζοντες το «δόξα ἐν ὑψίστοις Θεῷ καὶ ἐπὶγῆς εἰρήνη, ἐνἀνθρώποις εὐδοκία» (Λουκ. β΄, 14), σὺν πᾶσι τοῖς Ἁγίοις.

Ἡ χάρις καὶ τὸ πλούσιον ἔλεος τοῦ πρόσφυγος Βρέφους Ἰησοῦ εἴησαν μετὰ πάντων ὑμῶν!

Χριστούγεννα‚ βιε΄

† Ὁ Κωνσταντινουπόλεως

διάπυρος πρὸς Θεὸν εὐχέτης πάντων ὑμῶν

Το δυσλεκτικό παιδί στην τάξη

Ο Νέστορας πηγαίνει στην τρίτη δημοτικού, είναι ένα πολύ έξυπνο και γλυκό παιδί. Προσπαθεί πραγματικά για το σχολείο και αφιερώνει χρόνο στα μαθήματά του. Παρόλα αυτά όμως ο Νέστορας αντιμετωπίζει σημαντική δυσκολία τόσο στην ανάγνωση όσο και στη γραφή.

Η ανάγνωση τον εξαντλεί, αλλά δεν τα παρατάει γιατί αγαπάει τα βιβλία και έχει μεγάλη ανάγκη να αναγνωριστεί η προσπάθειά του τόσο από το οικογενειακό του περιβάλλον όσο και από το σχολικό. Ωστόσο τα πράγματα για τον Νέστορα είναι λίγο πιο σκληρά από ότι θα επιθυμούσε. “Όταν διαβάζω στην τάξη, τα παιδιά γελάνε” λέει και υγραίνουν τα ματάκια του.

Πώς νιώθει το δυσλεκτικό παιδί

Η ανάγνωση είναι ένα από τα πιο βασικά εργαλεία για την εκμάθηση ενός πολύ μεγάλου μέρους των μαθημάτων που διδάσκονται τα παιδιά στο σχολείο – και για τα παιδιά με δυσλεξία η απόκτηση της αναγνωστικής δεξιότητας είναι αρκετά δύσκολη υπόθεση. Όταν η αντικειμενική δυσκολία του παιδιού αντιμετωπίζεται από τους συνομήλικούς του αλλά και τους ενήλικες υποτιμητικά και με άσχημο τρόπο, αυτό μπορεί να επηρεάσει αρνητικά τη ψυχοσύνθεση του παιδιού, την αυτοεκτίμησή του, την προσπάθειά του και τις σχέσεις του με τους συμμαθητές του. Για να ενταχθεί ένα παιδί στο περιβάλλον του σχολείου και για να είναι ευτυχισμένο, δεν αρκεί μόνο η φοίτησή του στη σχολική τάξη. Το παιδί για να νιώσει καλά και για να μπορέσει να αποδώσει το μέγιστο των δυνατοτήτων του, θα πρέπει να αισθάνεται δεμένο στον κοινωνικό ιστό της τάξης και ότι μπορεί να δημιουργήσει σχέσεις με τους συμμαθητές του. Έρευνες δείχνουν ότι τα παιδιά με μαθησιακές δυσκολίες δυσκολεύονται να ενσωματωθούν στη σχολική τάξη σε σύγκριση με τους συμμαθητές του. Το παιδί μπαίνει στη διαδικασία της κοινωνικής σύγκρισης (συγκρίνει τον εαυτό του με τους άλλους) και κατά συνέπεια επηρεάζεται αρνητικά το κοινωνικό του κύρος όπως και οι σχέσεις του με τους συμμαθητές.

Ο ρόλος των γονιών και των εκπαιδευτικών

Τα παιδιά από τη φύση τους σκέφτονται εγωκεντρικά και τους είναι δύσκολο να μπουν στη θέση του άλλου. Οτιδήποτε διαφορετικό τους προκαλεί εντύπωση και δυσκολεύονται να το αποδεχτούν ως φυσιολογικό. Τα σιδεράκια στα δόντια, τα γυαλιά, τα πεταχτά αυτιά, το διαφορετικό χρώμα μπορεί να προκαλέσουν πειράγματα και την κοινωνική απομόνωση των παιδιών. Δεν είναι όμως δική τους ευθύνη αυτή η συμπεριφορά. Όταν η διαφορετικότητα των μαθητών στην τάξη αλλά και έξω από αυτήν είναι μια πραγματικότητα (και όχι μόνο στην περίπτωση των μαθησιακών δυσκολιών), το σχολείο, οι εκπαιδευτικοί και οι γονείς θα πρέπει να λειτουργούν ενάντια στον κοινωνικό διαχωρισμό και να εμποδίζουν το στιγματισμό των παιδιών με μαθησιακές ή άλλου είδους δυσκολίες.

Οι γονείς είναι οι πρώτοι δάσκαλοι για τα παιδιά και οφείλουν να τους διδάξουν τη διαφορετικότητα. Μπορεί οι άνθρωποι να είμαστε πολύ διαφορετικοί μεταξύ μας, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι κάποιος είναι ανώτερος ή κατώτερος από κάποιον άλλον. Τα αγόρια και τα κορίτσια μπορεί να διαφέρουν, ωστόσο μπορούν να κάνουν τα ίδια πράγματα, οι άνθρωποι μπορεί να έχουν διαφορετικό χρώμα στο δέρμα τους αλλά έχουν ίσα δικαιώματα, μερικά παιδιά μπορεί να διαφέρουν στο βάρος αλλά αυτό δεν σημαίνει κάτι, μερικά παιδιά μπορεί να διαβάζουν πιο αργά, αλλά αυτό δεν τα κάνει λιγότερο ικανά από κανέναν. Οι δάσκαλοι και οι εκπαιδευτικοί γενικότερα, μπορεί να αποδίδουν τις μαθησιακές δυσκολίες του παιδιού στην αμέλεια ή στην έλλειψη προσπάθειας. Η σωστή ενημέρωση και πληροφόρηση για τη φύση των μαθησιακών δυσκολιών όμως, είναι χρέος τόσο δικό τους όσο και του εκπαιδευτικού συστήματος. Είναι δική τους ευθύνη να παρέχουν στην τάξη μια ατμόσφαιρα που ευνοεί τη μάθηση και τη συναισθηματική ασφάλεια όλων των μαθητών.

Γονείς και εκπαιδευτικοί πρέπει να αναγνωρίζουν τις εκπαιδευτικές ανάγκες του κάθε παιδιού, και είναι σημαντικό να βλέπουν το παιδί ως το σύνολο του ατόμου που είναι, με τα πλεονεκτήματά του και τις αδυναμίες του. Τα παιδιά με δυσλεξία, όπως και όλα τα παιδιά, μπορούν να πετύχουν αν δουλέψουμε μαζί τους σωστά πάνω στις δυνατότητές τους, παρέχοντας τις ευκαιρίες που χρειάζονται και ένα περιβάλλον σεβασμού και αποδοχής.

Είναι χρέος όλων των ενηλίκων που αλληλεπιδρούν και συναναστρέφονται με τα παιδιά, να διδάξουν τη διαφορετικότητα των ανθρώπων. Η κοινή ζωή στο σχολείο θα πρέπει να συμβάλλει στην αποβολή προκαταλήψεων και του στιγματισμού των παιδιών. Το σχολείο θα πρέπει να έχει σαν θεμελιώδη αρχή τη δημιουργία κλίματος σεβασμού και εκτίμησης. Θα πρέπει να βοηθά τα παιδιά να γνωρίσουν και να κατανοήσουν τα προβλήματα και τις δυσκολίες των ανθρώπων με διαφορετικές ικανότητες, και την αποδοχή του κάθε μέλους ανεξάρτητα από την ύπαρξη ή μη των όποιων δυσκολιών του. Όλα τα παιδιά μπορούν να μάθουν και όλα τα παιδιά αξίζουν το σεβασμό και την εκτίμηση του περιβάλλοντός τους!

Συγγραφέας άρθρου: Κωνσταντίνα Ντουντούμη infokids.gr

Διαβάστε περισσότερα: Το δυσλεκτικό παιδί στην τάξη - iPaideia.gr

Επιμόρφωση Θεολόγων σε ζητήματα διδακτικής των Θρησκευτικών – Νέα Προγράμματα Σπουδών

Η Περιφερειακή Διεύθυνση Εκπαίδευσης Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης Κεντρικής Μακεδονίας σε συνεργασία με το 1ο και 2οΠ.Ε.Κ. Θεσσαλονίκης υλοποιούν επιμορφωτικό σεμινάριο για για τους/τις Εκπαιδευτικούς Σχολικών Μονάδων Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης Κεντρικής Μακεδονίας. Στο πλαίσιο αυτό απευθύνουν πρόσκληση εκδήλωσης ενδιαφέροντος, για όσους/ες εκπαιδευτικούς επιθυμούν να συμμετάσχουν στο σεμινάριο. H συμμετοχή των εκπαιδευτικών και των επιμορφωτών στο σεμινάριο είναι προαιρετική και χωρίς δαπάνη για το δημόσιο, ενώ η κάθε μετακίνηση θα γίνει με ευθύνη των ιδίων των συμμετεχόντων.

Για τη συμμετοχή στο σεμινάριο είναι απαραίτητη η συμπλήρωση της φόρμας συμμετοχής. Πατήστε εδώ για να συμπληρώσετε την φόρμα. Οι αιτήσεις συμμετοχής θα γίνονται δεκτές έως την Τετάρτη 30-12-2015. Αν ο αριθμός των αιτήσεων ξεπερνά τον μέγιστο αριθμό των επιμορφωνόμενων, θα πραγματοποιηθεί κλήρωση. 

Χώρος: 2ο ΠΕΚ Θεσσαλονίκης             

Διευρύνοντας την πρόσβαση στον πολιτισμό: Παρουσίαση νέων εφαρμογών από τη Στέγη και το Ίδρυμα Ωνάση

Με επίκεντρο την παρουσίαση του έργου "Ανοικτές Διαδικτυακές Πλατφόρμες Γραμμάτων & Τεχνών", η Στέγη Γραμμάτων & Τεχνών, ο Σύνδεσμος Υποτρόφων του Ιδρύματος Ωνάση και το Ίδρυμα Ωνάση, διοργάνωσαν πρόσφατα ημερίδα με τίτλο "Πρόσβαση στον Πολιτισμό και τη Γνώση". Στόχος του έργου είναι η ανοικτή πρόσβαση στο ψηφιακό υλικό που έχει παραχθεί από τις συλλογές της Ελληνικής Βιβλιοθήκης του Ιδρύματος Ωνάση καθώς και στις εφαρμογές που αναδεικνύουν το περιεχόμενό της.

Στην ημερίδα που διοργανώθηκε την 1η Οκτωβρίου στον χώρο της Ελληνικής Βιβλιοθήκης του Ιδρύματος Ωνάση, παρουσιάστηκε η σειρά των 7 νέων ψηφιακών εφαρμογών που υλοποιεί το Ίδρυμα και αναδείχθηκαν τα ζητήματα που άπτονται της ψηφιοποίησης, της διαχείρισης του έγκριτου ψηφιακού πολιτιστικού και επιστημονικού αποθέματος και της διάθεσής του στο κοινό.

Το έργο αποσκοπεί στην αξιοποίηση των νέων τεχνολογιών για την ανάδειξη του πλούσιου πολιτιστικού αποθέματος της Ελληνικής Βιβλιοθήκης του Ιδρύματος Ωνάση, την ανάπτυξη και διάχυση ψηφιακού πολιτιστικού περιεχομένου και την υλοποίηση καινοτόμων εφαρμογών που συμβάλλουν στην προώθηση της καλλιτεχνικής δημιουργίας και έκφρασης. Επίσης το έργο λειτουργεί ως πεδίο καλλιτεχνικής έκφρασης αλλά και εξοικείωσης του κοινού σε θέματα εικαστικών τεχνών, θεάτρου, χορού μουσικής και των σχετικών παραγωγών της Στέγης Γραμμάτων και Τεχνών.

Αξιοποιώντας τις δυνατότητες των νέων τεχνολογιών, το κοινό, από τον μελετητή έως τον μαθητή, μπορεί να ξεφυλλίσει σπάνιες εκδόσεις, να ενημερωθεί, να εκπαιδευτεί, να "παίξει" και να ψυχαγωγηθεί, μέσα από αμφίδρομη επικοινωνία. Το έργο υλοποιείται στο πλαίσιο του Ε.Π. "Ψηφιακή Σύγκλιση", με τη συγχρηματοδότηση της Ελλάδας και της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης).

Τις υπηρεσίες του Εθνικού Κέντρου Τεκμηρίωσης (ΕΚΤ) για την ενίσχυση της πρόσβασης στον Πολιτισμό και στην Γνώση παρουσίασε η Ελένη Αγγελίδη, υπεύθυνης Μονάδας Υπηρεσιών ΑΒΕΚΤ του ΕΚΤ. Στο πλαίσιο της αποστολής του για συλλογή, τεκμηρίωση, διαχείριση, διάθεση και εσαεί διατήρηση του έγκριτου ψηφιακού περιεχομένου επιστήμης και πολιτισμού, το ΕΚΤ αναπτύσσει για χρήση σε εθνικό επίπεδο υποδομή (τεχνολογίες, εργαλεία, υπηρεσίες, τεχνογνωσία, ανθρώπινο κεφάλαιο, κ.λπ.) για τη συγκέντρωση/ συσσώρευση έγκριτου επιστημονικού και πολιτιστικού ελληνικού ψηφιακού περιεχομένου, το οποίο τεκμηριώνει και για το οποίο διασφαλίζει τη διάθεσή του με φιλικό και τεχνολογικά άρτιο τρόπο, καθώς και τη μακροχρόνια διαφύλαξή του.

Εφορμώντας από την αντίληψη ότι η γνώση και ο πολιτισμός πρέπει να είναι ένα δημόσιο αγαθό, το ΕΚΤ προωθεί την ανοικτή πρόσβαση σε επιστημονικά & πολιτιστικά δεδομένα & δημοσιεύσεις και υιοθετεί πολιτικές επανάχρησης περιεχομένου βάσει των δικαιωμάτων διάθεσης, με στόχο τη διαμόρφωση ενός ενιαίου χώρου έρευνας.

Η Ε. Αγγελίδη αναφέρθηκε στο Εθνικό Αρχείο Διδακτορικών Διατριβών, στον εθνικό συσσωρευτή επιστημονικού και πολιτιστικού περιεχομένου openarchives.gr, στον Εθνικό Συλλογικό Κατάλογο Επιστημονικών Περιοδικών (ΕΣΚΕΠ) και το epublishing.ekt.gr, την υποδομή ηλεκτρονικών εκδόσεων ανοικτής πρόσβασης του ΕΚΤ, που είναι ορισμένες από τις σημαντικότερες υπηρεσίες που αναπτύσσει το ΕΚΤ.

Επικεντρώθηκε ιδιαίτερα στο έργο "Πλατφόρμα Παροχής Υπηρεσιών Κατάθεσης, Διαχείρισης και Διάθεσης Ανοικτών Δημοσίων Δεδομένων Τεκμηρίωσης και Ψηφιακού Περιεχομένου", στο πλαίσιο του οποίου το ΕΚΤ αξιοποιεί τεχνολογίες αιχμής (Software as a Service και Cloud Computing) και αναπτύσσει υπηρεσίες Αποθετηρίων με χρήση υπηρεσιών SaaS για φορείς περιεχομένου, εξελίσσει την υπηρεσία αυτοματισμού Βιβλιοθηκών ΑΒΕΚΤ ως υπηρεσία openABEKT στο Υπολογιστικό Νέφος, αναπτύσσει τον συσσωρευτή της Πρόσκλησης 31 του Ε.Π. Ψηφιακή Σύγκλιση, και προσφέρει μία σειρά από οριζόντιες υποστηρικτικές υπηρεσίες μακροχρόνιας ασφαλούς διατήρησης, εκκαθάρισης δικαιωμάτων, εξ αποστάσεως εκπαίδευσης και υποστήριξης.

Όπως επισήμανε η Ε. Αγγελίδη οι υπηρεσίες SaaS του ΕΚΤ είναι σύγχρονες ψηφιακές Υπηρεσίες Κατάθεσης, Διαχείρισης και Διάθεσης Ανοικτών Δεδομένων και Ψηφιακού Περιεχομένου, οι οποίες παρέχονται σε φορείς που παράγουν ή διαθέτουν έγκριτο περιεχόμενο πολιτισμού, όπως βιβλιοθήκες, μουσεία, αρχεία και επιστημονικό περιεχόμενο, όπως πανεπιστήμια, ερευνητικά κέντρα, επιστημονικούς φορείς.

Από τους άλλους ομιλητές της ημερίδας, ο Ευάνθης Χατζηβασιλείου, Καθηγητής Σύγχρονης Ιστορίας στο Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας του ΕΚΠΑ, μίλησε για τις νέες προοπτικές στην έρευνα λόγω της προσβασιμότητας σε δυσεύρετα αρχεία και βιβλιογραφικό υλικό. Στη συνέχεια, ο Κώστας Κωνσταντινίδης, Διευθύνων Σύμβουλος PostScriptum, μίλησε για την υλοποίηση του έργου "Ανοιχτές Διαδικτυακές Πλατφόρμες Γραμμάτων και Τεχνών".

Ο Κωνσταντίνος Στάικος, Αρχιτέκτονας και Ιστορικός του βιβλίου, παρουσίασε το ιστορικό της συγκρότησης της Ελληνικής Βιβλιοθήκης του Ιδρύματος Ωνάση, ο Μιχάλης Καραντινός, Διευθύνων Σύμβoυλος της Steficon, μίλησε για την εφαρμογή "Το Χρονολόγιο της Ελληνικής Τυπογραφίας" και οι Νεφέλη Καϊμακά και Βίκυ Γεροντοπούλου παρουσίασαν την εφαρμογή "Ξεφυλλίζοντας την Οδύσσεια του Ομήρου".

Τέλος, ο Χρήστος Καρράς παρουσίασε συνολικά τις ανοικτές διαδικτυακές πλατφόρμες γραμμάτων & τεχνών που αναπτύσσει το Ίδρυμα Ωνάση: "Κυνήγι Θησαυρού", "My design project", "Zoom στο παρασκήνιο", "User-and group-curated platform and content | Εφαρμογή crowdsourcing | E-artist Forum", "Διαγωνισμός Aνάπτυξης Ψηφιακών-Διαδραστικών Εκπαιδευτικών Εκθεμάτων για τις Τέχνες".

Ψηφιοποίηση πρωτογενούς υλικού και σπάνιων εκδόσεων

Κύριο αντικείμενο του έργου "Ανοικτές Διαδικτυακές Πλατφόρμες Γραμμάτων & Τεχνών", το οποίο βρίσκεται σε φάση ολοκλήρωσης, αποτελεί η ψηφιοποίηση 100.000 τεκμηρίων από την Ελληνική Βιβλιοθήκη του Ιδρύματος Ωνάση, που βασίζεται στην ομότιτλη συλλογή του Κωνσταντίνου Σπ. Στάικου. Η Ελληνική Βιβλιοθήκη περιλαμβάνει την πνευματική έκφραση και την εκδοτική δραστηριότητα των Ελλήνων από την εποχή της Αναγέννησης έως τα ύστερα χρόνια του Νεοελληνικού Διαφωτισμού, από το 1476 ως το 1830 περίπου.

H Βιβλιοθήκη διαθέτει περισσότερους από 1.400 τίτλους, αριθμός εξαιρετικά σημαντικός δεδομένου ότι το σύνολο των τίτλων που εντάσσονται στην ελληνική βιβλιογραφία και εκδόθηκαν εκείνη την εποχή δεν ξεπερνά τις 7.000, περιλαμβάνει δε μεταξύ άλλων τη "Χάρτα" του Ρήγα Φεραίου και την "Ελληνική Νομαρχία" Ανωνύμου του Έλληνος του 1806.

Με αφετηρία το παραπάνω υλικό, έχουν δημιουργεί 7 εφαρμογές, εκ των οποίων ορισμένες περιστρέφονται γύρω από θέματα της Βιβλιοθήκης (π.χ. Χρονολόγιο - παρουσίαση της ιστορίας της ελληνικής τυπογραφίας) ή γύρω από καλλιτεχνικό περιεχόμενο, το οποίο μπορούν να παραγάγουν, να αναρτήσουν και να επιμεληθούν οι ίδιοι οι χρήστες. Όλες οι εφαρμογές είναι διαθέσιμες σε web & mobile (android /iOS).

www.ekt.gr, με πληροφορίες από Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών, Σύνδεσμος Υποτρόφων του Κοινωφελούς Ιδρύματος Αλέξανδρος Σ. Ωνάσης, Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης

Πηγή: ΕΚΤ

Οδηγίες για την παρακολούθηση θεαμάτων από μαθητές/τριες εντός σχολικού ωραρίου

Το υπουργείο Παιδείας καλεί τους Διευθυντές των σχολικών μονάδων να βεβαιώνονται ότι τηρούνται οι προϋποθέσεις ασφάλειας και πυροπροστασίας με την ύπαρξη εξόδων κινδύνου στις αίθουσες των θεαμάτων που θα παρακολουθήσουν οι μαθητές

Σύμφωνα με εγκύκλιο του υπουργείου Παιδείας η απόφαση για την παρακολούθηση θεαμάτων από μαθητές θα παίρνεται από τον Σύλλογο Διδασκόντων έκαστης σχολικής μονάδας, λαμβάνοντας σοβαρά υπόψη τα εξής:

Α. Οι παραστάσεις που θα επιλέγονται για παρακολούθηση από τους μαθητές θα πρέπει να συμβαδίζουν με τους σκοπούς και τις αξίες της παιδαγωγικής, όπως είναι η ψυχική καλλιέργεια, η βίωση των αξιών της ζωής, η γνώση και η ορθή αντιμετώπιση των κοινωνικών προβλημάτων. Παράλληλα, θα πρέπει να ανταποκρίνονται στα ενδιαφέροντα και την αντιληπτική ικανότητα της ηλικίας των μαθητών στους οποίους απευθύνονται και να διαθέτουν άρτιο λόγο, άψογο περιεχόμενο και ποιοτική αισθητική προσέγγιση.

Β. Θα πρέπει οπωσδήποτε να προηγείται προετοιμασία ανάλογη με την ηλικία των μαθητών, η οποία να περιλαμβάνει πληροφορίες για το έργο, τον δημιουργό του, τη χρονική στιγμή της δημιουργίας και γενικά στοιχεία που θα βοηθήσουν τους μαθητές να προσλάβουν τη μέγιστη ωφέλεια από την παρακολούθηση του θεάματος.

Γ. Οι μαθητές και οι μαθήτριες θα πρέπει πριν από την παρακολούθηση να έχουν ενημερωθεί για τους κανόνες συμπεριφοράς που ισχύουν κατά τη μετάβαση στον χώρο του θεάματος και κυρίως μέσα στις αίθουσες των θεαμάτων, όπου θα πρέπει να απαγορεύεται η κατανάλωση τροφίμων.

Δ. Οι συνοδοί καθηγητές θα παρευρίσκονται μέσα στην αίθουσα που παρουσιάζεται το θέαμα καθ’ όλη τη διάρκειά του.

Ε. Σε σύντομο χρονικό διάστημα μετά την παρακολούθηση του θεάματος και σε κατάλληλη χρονική στιγμή, που θα επιλέγεται από τον εκπαιδευτικό, θα ακολουθεί συζήτηση πάνω στα θέματα που έ- θιγε η παράσταση, τη γνώμη των μαθητών για τους χαρακτήρες του έργου, την απόδοσή τους από τους ηθοποιούς, τις παρατηρήσεις τους για την εικαστική διάσταση, την ηχητική κάλυψη κ.ά. Με τη συζήτηση αυτή θα επιδιώκεται η γενικότερη καλλιέργεια των μαθητών σχετικά με τα θεάματα αλλά και η ανάπτυξη της κριτικής τους ματιάς.

Οι Διευθυντές Σχολείων

Το υπουργείο Παιδείας καλεί τους Διευθυντές των σχολικών μονάδων να βεβαιώνονται ότι τηρούνται οι προϋποθέσεις ασφάλειας και πυροπροστασίας με την ύπαρξη εξόδων κινδύνου στις αίθουσες των θεαμάτων που θα παρακολουθήσουν οι μαθητές, ζητώντας από τους υπεύθυνους των θιάσων να επιδείξουν την σχετική άδεια λειτουργίας του χώρου της παράστασης.

Αδεια από το υπ. Παιδείας

Σύμφωνα με την ίδια εγκύκλιο για την είσοδο των καλλιτεχνών στον χώρο του σχολείου, στην περίπτωση παρουσίασης θεάματος (πλην κινηματογραφικού έργου), απαιτείται σχετική άδεια από το ΥΠ.Π.Ε.Θ.

Η άδεια χορηγείται για τα μεν Γυμνάσια και Γενικά Λύκεια από την Δ/νση Σπουδών, Προγραμμάτων και Οργάνωσης Δ/θμιας Εκπαίδευσης, για τα δε ΕΠΑΛ από την Δ/νση Επαγγελματικής Εκπαίδευσης, κατόπιν σχετικού αιτήματος της σχολικής μο- νάδας μέσω της οικείας Δ/νσης Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης.

Θίασοι

Θίασοι, οι οποίοι επιθυμούν να αναρτηθούν οι παραστάσεις τους που απευθύνονται σε σχολεία της Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης στην ιστοσελίδα του ΥΠ.Π.Ε.Θ. δύνανται να ενημερώνονται σχετικά με τον τρόπο ανάρτησης επισκεπτόμενοι την Δικτυακή Εκπαιδευτική Πύλη του ΥΠ.Π.Ε.Θ. και ακολουθώντας την διαδρομή:e-yliko→ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ → Θεάματα ή να επικοινωνούν τηλεφωνικά με την Δ/νση Σπουδών, Προγραμμάτων και Οργάνωσης Δ/θμιας Εκπ/σης, Τμήμα Γ ́, τηλέφωνο 210 344 3023 .

Κατάλογος θεαμάτων

Σχετικά με την παρακολούθηση θεαμάτων από μαθητές/τριες εντός σχολικού ωραρίου, το υπουργείο Παιδείας ενημερώνει τις σχολικές μονάδες ότι κατά το τρέχον σχολικό έτος 2015-2016 έχει αναρτηθεί στην Δικτυακή Εκπαιδευτική Πύλη του ΥΠ.Π.Ε.Θ. e-yliko, κάτω από τον γενικό τίτλο ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ, το πεδίο Θεάματα που περιλαμβάνει κατάλογο θεαμάτων και συγκεκριμένα πληροφορίες για παραστάσεις θεάτρου/ κουκλοθεάτρου/ θεάτρου σκιών προκειμένου να διευκολυνθούν οι εκπαιδευτικοί στην απόφαση επιλογής θεάματος.

Οι ανωτέρω αναρτήσεις δεν αποτελούν έγκριση του θεάματος και οι σχετικές πληροφορίες αναρτώνται για ενημέρωση της εκπαιδευτικής κοινότητας αναφορικά με θεάματα. Καλούνται οι Σύλλογοι Διδασκόντων να ενημερώνονται για το περιεχόμενο των παραστάσεων πριν από την παρακο- λούθησή τους από τους μαθητές.

Στον ίδιο διαδικτυακό τόπο και κάτω από την ένδειξη Κινηματογράφος έχει αναρτηθεί κατάλογος με τίτλους κινηματογραφικών έργων, τα οποία είχαν εγκριθεί κατά το διάστημα 1998-2010 από την τότε υφι- στάμενη

Ομάδα Εγκρίσεως Θεαμάτων για Μαθητές. Δίπλα από κάθε τίτλο αναγράφεται η βαθμίδα εκπαί- δευσης για την οποία έχει κριθεί κατάλληλο το έργο.

Σε κάθε περίπτωση η παρακολούθηση θεαμάτων, είτε περιλαμβάνονται στους ανωτέρω καταλόγους είτε όχι, είναι δυνατή μόνο με τη σύμφωνη γνώμη του Συλλόγου Διδασκόντων και την έγγραφη συγκατάθε- ση των γονέων/κηδεμόνων των μαθητών/τριών.

Σημειώνεται ότι το ΥΠ.Π.Ε.Θ. δεν εκδίδει πλέον εγκρίσεις θεαμάτων. Παλαιές εγκρίσεις θεάτρου και κουκλοθεάτρου δεν ισχύουν.

ΠΑΤΗΣΤΕ ΕΔΩ ΓΙΑ ΝΑ ΑΝΟΙΞΕΤΕ ΤΗΝ ΕΓΚΥΚΛΙΟ ΤΟΥ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟΥ ΠΑΙΔΕΙΑΣ

Πηγή: ESOS

Η Θεολογία της Απελευθέρωσης στην ενσαρκωμένη Λατινική Αμερική

Του Άγγελου Γουνόπουλου, πολιτικού επιστήμονα από τον νέο Ερμή τον Λόγιο, το νέο τεύχος (τ. 12) του νέου Ερμή του Λόγιου θα κυκλοφορήσει την ερχόμενη εβδομάδα. 

Είμαι μια φωνή

Γι’ αυτούς που δεν έχουν καμιά

Dom Helder Camara *

Το μόνο θεμέλιο του κόσμου συνίσταται στην ελευθερία του Θεού, στην ελευθερία της Αγάπης

π. Γεώργιος Φλωρόφσκυ **

Η Θεολογία της Απελευθέρωσης εμφανίστηκε στη Λατινική Αμερική τη δεκαετία του ’60, τόσο ως ένα ιδιαίτερο θεολογικό ρεύμα στα πλαίσια κυρίως της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας (1), όσο και ως ένα κοινωνικό και πολιτικό κίνημα ευρύτερων χριστιανικών ομάδων. Η Θεολογία της Απελευθέρωσης θα παραμείνει ενεργή όλα αυτά τα χρόνια. Σήμερα, αν και έχει χάσει την αρχική της δυναμική, εντούτοις παραμένει παρούσα στις ιστορικές εξελίξεις, στρατευμένη στην υπόθεση των φτωχών για την απελευθέρωσή τους, μέσα από μια αγωνιστική πορεία πενήντα περίπου χρόνων (2).

Ο πολιτισμικός (3) παράγοντας θα παίζει πάντα ρόλο καθοριστικό στη διαμόρφωση του χαρακτήρα της Θεολογίας της Απελευθέρωσης. Ακολουθώντας τον Fernand Braudel, αυτό που αναφέρουμε ως λατινοαμερικάνικο πολιτισμό τη δεκαετία του ’60 είναι ταυτόχρονα:

α) μια γεωγραφική περιοχή, αφού είναι τόσο μια συγκεκριμένη γεωμορφολογία, όσο και μια γεωκλιματική συνθήκη. Αποτελείται από τεράστιες αχανείς εκτάσεις ιδιαίτερα αραιοκατοικημένες, που εναλλάσσονται διαρκώς και με έντονες διαφοροποιήσεις ανάμεσά τους, καθώς περιοχές με πλούσια βιοποικιλότητα διαδέχονται περιοχές με ατελείωτη στέρφα γη. Η θάλασσα δύο ωκεανών σχετίζει τα παράλια με τον κόσμο, όταν οι Άνδεις ή ο Αμαζόνιος απομονώνουν τους πληθυσμούς τους από αυτόν. Οι μεγάλες αποστάσεις ανάμεσα στις πόλεις και οι δυσκολίες στην επικοινωνία με την ύπαιθρο δημιουργούν τον αστικό πολιτισμό των κρεολών και των μιγάδων και τον αγροτικό πολιτισμό των ιθαγενών.

β) μια οικονομία που σημαδεύτηκε από χαμηλή τεχνολογική ανάπτυξη, χρησιμοποιήθηκε κυρίως ως παραγωγική βάση για εξόρυξη πρώτων υλών και χαρακτηρίστηκε από τις εκμεταλλευτικές και άνισες αποικιοκρατικές σχέσεις με τη μητρόπολη, όπως και από την άνιση κατανομή των πόρων ανάμεσά τους. Έντονες ταξικές αντιπαραθέσεις τη συγκλονίζουν στο εσωτερικό της. Επίσης, είναι μια προβληματική επί αιώνες δημογραφία, αφού, με την κατάκτηση και την ακραία εκμετάλλευση, αλλά και εξαιτίας των επιδημιών και της πολιτισμικής τους οπισθοχώρησης, οι πληθυσμοί των ιθαγενών αποδεκατίστηκαν κυριολεκτικά. Χρειάστηκε να περάσουν αιώνες για να αρχίσουν να αυξάνονται ξανά. Η πληθυσμιακή τους ανάπτυξη, κυρίως μέσα στον 20ό αιώνα, τους επαναφέρει στο ιστορικό προσκήνιο έστω και δειλά, διότι, ακόμα και τότε, δεν συνοδεύτηκε από την αντίστοιχη κοινωνική ανάπτυξη, με αρνητικά αποτελέσματα για τον πολιτισμό και τους λαούς τους. Επιπλέον, οι λατινοαμερικάνικες οικονομίες έχουν τη δεκαετία του ’60 δυσμενείς βιολογικές συνθήκες, αφού οι αρρώστιες, ο υποσιτισμός, η ανύπαρκτη υγειονομική περίθαλψη για μεγάλα κοινωνικά στρώματα, θα επιβαρύνουν την οικονομική και την πολιτισμική παραγωγή.

γ) μια κοινωνία με μεγάλο πολιτικό κατακερματισμό, που διέπεται από έντονες και βίαιες συγκρούσεις στην πολιτική της ζωή, που οδηγεί προς, αλλά και τροφοδοτείται από τη στρατιωτικοποίηση και τον απολυταρχισμό. Οι αποικιοκρατικές διεθνείς σχέσεις, και ειδικότερα ο ρόλος των Η.Π.Α. μετά το «Δόγμα Μονρόε» στις αρχές του 19ου αιώνα, δεν ευνόησαν τον εκδημοκρατισμό και τη, σχετική έστω, ειρήνευση στο εσωτερικό τους. Επιπλέον, οι κοινωνικές σχέσεις χαρακτηρίζονται από την επιμειξία όλων των φυλών του κόσμου, που κατόρθωσε σε κάποια στρώματα να ξεπεράσει θαυμαστά το ρατσιστικό φαινόμενο και σε άλλα να το αναπαραγάγει με τον πιο σκληρό τρόπο, αναδεικνύοντας σε πρόβλημα καθοριστικό το ιθαγενικό ζήτημα.

Τέλος, ο λατινοαμερικάνικος πολιτισμός είναι και

δ) μια συλλογική νοοτροπία, αλλά και μια ιδιαίτερη λαϊκή θρησκευτικότητα, όπου ο πανθεϊσμός των αυτοχθόνων, ο ανιμισμός των μαύρων Αφρικανών και ο χριστιανισμός των Ευρωπαίων συνυπάρχουν, επικοινωνούν, εμπλέκονται σε νέες μορφές αλλά και χωρίζουν διαρκώς. Εν τέλει, ο λατινοαμερικάνικος πολιτισμός δημιουργείται σε μια μακρά ιστορική πορεία διαχωρισμών και συνθέσεων. Θα επηρεάσει βαθιά τη Θεολογία της Απελευθέρωσης, θα διαμορφώσει τους όρους της κυοφορίας της και θα συνδράμει στα αποτελέσματα της γέννησής της. Με την παρουσία της, θα αλλάξει μαζί της.

Η πρώτη περίοδος

Στη δεκαετία του ’60, και μέχρι την πτώση του Ανατολικού Μπλοκ, που επιταχύνει τις μεταβολές που είχαν ξεκινήσει ήδη από τη δεκαετία του ’80 στον αγγλοσαξονικό κόσμο και οι οποίες είχαν εγκαινιάσει την εποχή της νεοφιλελεύθερης «Παγκοσμιοποίησης», η προσήλωση του μεγαλύτερου μέρους της Θεολογίας της Απελευθέρωσης επικεντρώνεται στις άδικες κοινωνικές δομές των χωρών της Λατινικής Αμερικής, στην ανισομετρία των διεθνών νεο-αποικιοκρατικών σχέσεων και την εξάρτηση των περιφερειών από τα μητροπολιτικά κέντρα, αλλά και στην καταπίεση των πολιτικών θεσμών των αμερικανοκίνητων δικτατορικών καθεστώτων. Αυτές τις μορφές, που αποκρυσταλλώνουν τις ιστορικές σχέσεις της ατομικής και συλλογικής καταπίεσης, η Θεολογία της Απελευθέρωσης τις κατανοεί και τις περιγράφει ως αμαρτωλές κοινωνικές και πολιτικές δομές. Οι εξωτερικές αμαρτωλές κοινωνικές δομές αποτελούν το σύμπτωμα της εσωτερικής προσωπικής αμαρτίας του εγωισμού, που εκδηλώνεται στην ειδωλολατρία του χρήματος και την επιθυμία της κυριαρχίας.

Οι αμαρτωλές κοινωνικές δομές επιτελούν όμως μια διαλεκτική λειτουργία. Γίνονται έτσι ταυτόχρονα, εκτός από συνέπειες, και αιτίες της προσωπικής αμαρτίας, αφού, με τη σειρά τους, φτωχαίνουν τον άνθρωπο, αλλοτριώνοντας ή εμποδίζοντας τη δημιουργική του φύση. Εσωτερική και εξωτερική αμαρτία απομακρύνουν τον άνθρωπο από τη σωτηρία του, δηλαδή από την κατάσταση της ανάπτυξης των δυνατοτήτων του όπως αυτή μπορεί να επιτευχθεί μέσα στην ελευθερία της αγάπης με τον πλησίον, τον Θεό και τον κόσμο. Η χαρά της Σωτηρίας δύναται να έρθει μέσα από τον υπαρξιακό συγκλονισμό της προσφοράς του εαυτού στον Άλλον και την άρση του εγωισμού, που συντελείται ταυτόχρονα με τον αγώνα για την αλλαγή των αμαρτωλών κοινωνικών δομών που την εμποδίζουν και μαρτυρούν την έλλειψη αγάπης και αλληλεγγύης στον κόσμο.

Οι αμαρτωλές κοινωνικές και πολιτικές δομές και οι άδικες διεθνείς σχέσεις πρέπει να μετασχηματιστούν σε άλλες που να ευνοούν την ανάπτυξη της προσωπικότητας των ανθρώπων και τις μεταξύ τους ελεύθερες κοινωνικές σχέσεις. Ταυτόχρονα, θα πρέπει οι νέες κοινωνικές και πολιτισμικές σχέσεις να εκφράζουν την αλληλεγγύη των λαών, την κοινωνική ειρήνη και ενότητα, την ύπαρξη της αγάπης στον άνθρωπο και τον κόσμο, ακριβώς επειδή προκύπτουν και κρίνονται από αυτήν. Ως συνέπεια αυτού του κινήτρου της αγάπης και της πίστης, ένα σημαντικό μέρος των χριστιανών θα στρατευθεί στην υπόθεση των φτωχών και θα αγωνιστεί για τον κοινωνικό και πολιτικό μετασχηματισμό.

Τη δεκαετία του ’60, και για τριάντα περίπου χρόνια, η κοινωνική και πολιτική κατεύθυνση που θα επιλεγεί από τη Θεολογία της Απελευθέρωσης θα είναι ο ειρηνικός και δημοκρατικός σοσιαλισμός, ο οποίος, σε αντίθεση με τον «υπαρκτό» συγκεντρωτικό σοσιαλισμό, εδράζεται στις αποκεντρωμένες «Κοινότητες Βάσης» της υπαίθρου και των αστικών γειτονιών. Επιπλέον, αγωνίζεται για την πολιτική και πολιτισμική ανεξαρτησία της πατρίδας και την αξιοπρεπή ένταξή της στο διεθνές περιβάλλον.

Μεγάλα τμήματα των λαϊκών χριστιανών, αλλά και πολλοί ιερείς, μοναχοί/ές, ακόμα και αρκετοί επίσκοποι και θεολόγοι, θα υποστηρίξουν, ή και σε κάποιες περιπτώσεις θα μετάσχουν προσωπικά, στους εθνικοαπελευθερωτικούς και κοινωνικούς αγώνες της εποχής τους, οι οποίοι διενεργούνται ως επί το πλείστον από μαρξιστικές κοινωνικές και πολιτικές οργανώσεις, από γκεβαρικά αντάρτικα, αλλά και από πολύμορφα κοινωνικά κινήματα. Η πλειοψηφία, βέβαια, των θεολόγων και της εκκλησιαστικής ιεραρχίας που εντάσσεται στην παράδοση της Θεολογίας της Απελευθέρωσης θα αποδεχτεί την πραγματικότητα της σύγκρουσης, αλλά θα προκρίνει τον ειρηνικό δρόμο επίλυσής της, δικαιολογώντας ταυτόχρονα τον εξεγερμένο λαό (4). Αυτή η προσήλωση στα κοινωνικά και πολιτικά ζητήματα και η ερμηνεία τους μέσα από νεο-μαρξιστικές κοινωνιολογικές αναλύσεις, όπως και η απόπειρα της αντιμετώπισης και επίλυσής τους μέσα από μια σοσιαλιστική οδό, χαρακτηρίζει την αγωνιζόμενη λατινοαμερικάνικη χριστιανοσύνη τα πρώτα χρόνια της ριζοσπαστικοποίησής της. Προς το τέλος του 20ού αιώνα, αυτή η τάση οπισθοχωρεί αισθητά.

Η δεύτερη Φάση συνιστά αλλαγή παραδείγματος;

Τη δεκαετία του ’90, μετά την πτώση του Ανατολικού Μπλοκ και εξαιτίας του εκδημοκρατισμού των χωρών της Λατινικής Αμερικής, και του τέλους του Ψυχρού Πολέμου, η Θεολογία της Απελευθέρωσης χάνει σημαντικό μέρος της επιρροής της στις τοπικές κοινωνίες. Ταυτόχρονα όμως ανοίγεται στον κόσμο και εντάσσεται πιο ενεργητικά στο πλαίσιο της «Θεολογίας του Τρίτου Κόσμου», καθώς σχετίζεται με όλες εκείνες τις θεολογίες των υπανάπτυκτων περιφερειών του κόσμου που αγωνίζονται για την απελευθέρωσή τους από το αναπτυγμένο κέντρο. Επιπλέον, διευρύνει την αλληλεγγύη της προς εκείνες τις θεολογίες των καταπιεσμένων ομάδων μέσα στις αναπτυσσόμενες χώρες, όπως και προς αυτές που δραστηριοποιούνται στην αναπτυγμένη μητρόπολη.

Τα τελευταία χρόνια, η Θεολογία της Απελευθέρωσης εστιάζει αρκετά σε ζητήματα φεμινισμού, οικολογίας, πολιτισμού, καταπίεσης των περιφερειών του κόσμου, ρατσισμού, κ.ά. Διατηρεί δηλαδή την προσήλωσή της στην υπόθεση των φτωχών, μόνο που φαίνεται, με την πάροδο του χρόνου, να έχει συντελεστεί μια σχετική αναδιάταξη των ομάδων που την αποτελούν και να έχει μετατοπιστεί το ενδιαφέρον. Αυτό δεν σημαίνει ότι το ταξικό πρόβλημα ή το πρόβλημα των άνισων διεθνών σχέσεων έχει εξαφανιστεί τελείως από τον ορίζοντα των θεολόγων της, πόσω δε μάλλον από την εμπειρία πολλών λαϊκών χριστιανών.

Το ταξικό πρόβλημα, όπως και το πρόβλημα της διεθνούς εξάρτησης, φαίνεται μετά το ’90 να έχει οπισθοχωρήσει αισθητά, καθώς οι υπανάπτυκτες χώρες γίνονται αναπτυσσόμενες και εντάσσονται με διαφορετικούς τρόπους μέσα στις διαδικασίες της παγκοσμιοποίησης και του εκδημοκρατισμού τους. Η κριτική στις καπιταλιστικές σχέσεις κυριαρχίας αντικαθίσταται από την επιχειρηματολογία ενάντια στη νεοφιλελεύθερη παγκοσμιοποίηση. Αυτή η κριτική στάση διατηρεί σε σημαντικό βαθμό το ζήτημα ζωντανό, τόσο για πολλούς θεολόγους, όσο και για αρκετές χριστιανικές οργανώσεις βάσης, κυρίως μέσα από την κριτική της ειδωλολατρίας του χρήματος και της παγκόσμιας κυριαρχίας (5).

Ταυτόχρονα, έχει αλλάξει σε σημαντικό βαθμό και η πολιτική τοποθέτηση. Η Θεολογία της Απελευθέρωσης, αν και διατηρεί την προσήλωσή της στον λατινοαμερικάνικο κοινοτισμό και τις Εκκλησιαστικές Κοινότητες Βάσης, μετακινείται αρκετά από τη διεκδίκηση της σοσιαλιστικής οδού για το κράτος και τον κοινωνικό μετασχηματισμό και εστιάζει στην προσπάθεια για την εδραίωση της δημοκρατικής «Κοινωνίας των Πολιτών», στην οποία εντάσσει και τον εαυτό της. Η ανάπτυξη της Θεολογίας της Απελευθέρωσης στις Προτεσταντικές Εκκλησίες, αλλά και η περαιτέρω ανάπτυξη του Προτεσταντισμού στη Λατινική Αμερική, συμβάλλουν σε αυτή τη σχετική μετάβαση από τον σοσιαλιστικό κοινοτισμό στη φιλελεύθερη, ή ακόμα και την ελευθεριακή, «Κοινωνία των Πολιτών». Παράλληλα, βέβαια, κυρίως με τη στροφή του αιώνα, σημαντικά τμήματα του λατινοαμερικάνικου χριστιανισμού θα κινηθούν προς μια σχετική αναθεώρηση της σοσιαλιστικής οδού, όπως αυτή θα εκφραστεί με τον δημοκρατικό και λαϊκό σοσιαλισμό του 21ου αιώνα της μπολιβαριανής επανάστασης του Hugo Chávez, ενώ θα υποστηρίξουν και τον ιθαγενικό πλουραλιστικό κοινοτισμό των ζαπατιστικών κοινοτήτων.

Μαζί με τις εξελίξεις στη Λατινική Αμερική, η Θεολογία της Απελευθέρωσης εντάσσεται και στην παγκόσμια κοινότητα, όχι ως μια «Οικουμενική Θεολογία» που διεκδικεί το παράδειγμά της να γίνει ένα παγκόσμιο υπόδειγμα που θα αφομοιώσει στους κόλπους του τις άλλες θεολογίες και θα εδραιώσει την πολιτισμική της κυριαρχία, αλλά ως μια ιδιαίτερη θεολογία που ανοίγεται στον κόσμο της ετερότητας. Δεν αλλοιώνει τον δικό της χαρακτήρα μέσα από αυτή την κίνηση προς τον Άλλο, αλλά τον συναντά με τους δικούς της όρους, ως ένας ιδιαίτερος χριστιανικός τρόπος που υπάρχει και ζει στη Λατινική Αμερική και διαμορφώνεται μέσα στις ιστορικές ιδιαιτερότητές της. Έτσι, η λατινοαμερικάνικη Θεολογία της Απελευθέρωσης θα συναντήσει αντίστοιχες απελευθερωτικές θεολογίες από την Αφρική και την Ασία σε έναν γόνιμο και ισότιμο διάλογο μαζί τους.

Ταυτόχρονα, ο χαρακτήρας της απελευθέρωσης αποκτά οικουμενική και καθολική διάσταση, καθώς επεκτείνεται σε όλες τις ομάδες που υφίστανται καταπίεση, αποκλεισμούς, εκμετάλλευση, αδικία, χωρίς να ισοπεδώνει τις πολλαπλές πολιτιστικές και κοινωνικές τους μορφές κάτω από μια κυρίαρχη μορφή η οποία κατορθώνει, ή έστω επιδιώκει, να πετύχει την αφομοίωση και την ομογενοποίησή τους στο δικό της μοντέλο. Αυτή η πλουραλιστική στάση διαφοροποιεί τη Θεολογία της Απελευθέρωσης από την έως τότε ιστορική πορεία του Ρωμαιοκαθολικισμού, συμβάλλοντας και στη δική του αυτογνωσία. Η Θεολογία της Απελευθέρωσης προσέρχεται σε μια συνάντηση με τον υπόλοιπο κόσμο, σ’ έναν δημιουργικό διάλογο πολλών διαφορετικών κόσμων, που με αγάπη και καλή προαίρεση χωρούν μέσα σε έναν κόσμο που όλοι μοιράζονται στην πράξη.

Η Εκκλησία των Φτωχών

Αν και η Θεολογία της Απελευθέρωσης υπήρξε πάντα μια αριθμητικά μειοψηφική δύναμη, εντούτοις το πνευματικό της φορτίο αλλά και η πρακτική της ενεργητικότητα την καθιστούν ιστορικά το σημαντικότερο θεολογικό ρεύμα της Λατινικής Αμερικής, αλλά και το σπουδαιότερο χριστιανικό κίνημά της, και ένα από τα σημαντικότερα στον κόσμο. Η βαρύτητά της αποδεικνύεται από την τεράστια θεολογική παραγωγή πολλών ιδιαίτερα εμπνευσμένων κειμένων, από την πληθωρική δημιουργία πολλών κοινωνικών αλλά και πολιτικών μορφών, από την πολιτισμική της συμβολή και, τέλος, από τις γόνιμες συζητήσεις, τις έντονες αντιπαραθέσεις και ενίοτε και βίαιες συγκρούσεις – εντέλει, από τη σημασία που της απέδωσαν φίλοι και εχθροί σε όλο τον κόσμο. Σύμφωνα με τον Raúl Zibechi, η Θεολογία της Απελευθέρωσης παραμένει μια καθοριστική εμπειρία για την κατανόηση της ιστορίας της Λατινικής Αμερικής και της πολιτισμικής της ιδιαιτερότητας (6).

Η Θεολογία της Απελευθέρωσης χαρακτηρίστηκε από έντονα πολιτικά, κοινωνικά, πολιτιστικά χαρακτηριστικά, παραμένοντας εντούτοις στον πυρήνα της μια θεολογία, ένα γεγονός πίστης, ένας χριστιανικός τρόπος ζωής. Η ιστορική της πορεία διαμορφώνει μια ιδιαίτερη, μοναδική και διακριτή θεολογική παραγωγή και στάση, σε σχέση με αυτήν που εξέφρασε το Βατικανό και ο δυτικός Ρωμαιοκαθολικισμός, ακριβώς γιατί αναπτύχθηκε και ως μια κριτική στάση στις θεολογικές κατανοήσεις, τις ποιμαντικές και εκκλησιαστικές πρακτικές, αλλά και στις οδηγίες της δυτικής θεολογίας.

Η μοναδικότητά της δεν έγκειται σε μια νέα δογματική διδασκαλία – κάθε άλλο. Έγκειται στο ότι υπάρχει ως μια θεολογία που ενεργεί στις ιδιαίτερες ιστορικές συνθήκες της Λατινικής Αμερικής, και, ως τέτοια, δεν μπορεί παρά να είναι μια λατινοαμερικάνικη, και άρα μια ιδιαίτερη, θεολογία – μια θεολογία διακριτή και κριτική απέναντι σε κάθε άλλη, που, αντί να δει τον εαυτό της ως μία από τις πολλές εκφράσεις με τις οποίες εκδηλώνεται η αγάπη του Θεού στις ιδιαίτερες συνθήκες που ενεργεί, άρα να δει τη συμπληρωματικότητά τους, αντίθετα, προσπαθεί να επιβληθεί ως μια κυρίαρχη οικουμενική πρόταση επί των υπολοίπων. Τέτοια κριτική στάση κράτησε η Θεολογία της Απελευθέρωσης απέναντι στη δυτική θεολογία – εντέλει, απέναντι στη δυτική επικυριαρχία.

Η Θεολογία της Απελευθέρωσης στράφηκε κριτικά αρκετές φορές και προς τις ιεραρχίες των Εκκλησιών των λατινοαμερικάνικων χωρών που ακολουθούσαν την Αγία Έδρα της Ρώμης χωρίς ιστορική –και, συνεπώς, κριτική– στάση απέναντί της. Αυτές οι εκκλησιαστικές ιεραρχίες συνήθως διατηρούσαν καλές σχέσεις και με τα καταπιεστικά καθεστώτα των χωρών τους, αλλά και με τις οικονομικές τους ελίτ, μετατρεπόμενες σε «Εκκλησίες των Κυρίων». Με τη στάση τους αυτή έρχονταν σε πλήρη αντίθεση με το χριστιανικό μήνυμα και τον τρόπο ζωής που αυτό κομίζει στον κόσμο.

Η Θεολογία της Απελευθέρωσης τάσσεται με τους αδυνάτους, που ζουν μέσα στην απώλεια και τον αποκλεισμό. Θα στρατευθεί μαζί με τους καταπιεσμένους, τους αδικημένους, τους αποκλεισμένους, δηλαδή μαζί με τους φτωχούς, στον αγώνα της απελευθέρωσής τους – απελευθέρωσης τόσο από τις «αμαρτωλές» κοινωνικές και πολιτικές δομές, όσο και από την πηγή κάθε αμαρτίας, δηλαδή την προσωπική αμαρτία του εγωισμού. Θα στρατευθεί ενάντια στην αλλοτρίωση της προσωπικής και της κοινωνικής Φτώχειας, και θα υπάρξει και θα ενεργήσει μέσα στην ιστορία ως η «Εκκλησία του Φτωχού Λαού».

Ως η «Εκκλησία των Φτωχών», η Θεολογία της Απελευθέρωσης γίνεται η πρώτη θεολογία και Εκκλησία που δεν προέρχεται από τον δυτικό κόσμο, αν και ακολουθεί σε σημαντικό βαθμό τη δυτική παράδοση και τον Ρωμαιοκαθολικισμό, και η οποία θα ταράξει τα νερά της ευρωπαϊκής, ηγεμονικής Εκκλησίας και της θεολογίας της. Πολλοί θα στραφούν με σφοδρότητα εναντίον της, και άλλοι θα την υπερασπιστούν με ζήλο. Λίγοι θα μείνουν αδιάφοροι απέναντί της. Σπουδαίοι θεολόγοι του ευρωπαϊκού κόσμου θα την υποστηρίξουν θερμά, όπως, για παράδειγμα, ο Γερμανός Ιησουΐτης Karl Rahner, ένας από τους σημαντικότερους θεολόγους του 20ού αιώνα, που θα επηρεάσει βαθιά τις εργασίες τής –καθοριστικής για την πορεία του Ρωμαιοκαθολικισμού– Β΄ Βατικανής Συνόδου (1962-65), ή ο σημαντικός Γάλλος θεολόγος Marie-Dominique Chenu, αλλά και ο Βέλγος θεολόγος Edward Schillebeeckx, που επίσης επηρέασε τις εργασίες της Β΄ Βατικανής Συνόδου. Στους υποστηρικτές της ανήκουν επίσης και οι Γερμανοί καθηγητές της επονομαζόμενης «Πολιτικής Θεολογίας», Jürgen Moltmann και Johann Baptist Metz (7).

Η απελευθερωτική της πορεία μέσα στην ιστορία

Πολλά ιστορικά γεγονότα θα κυοφορήσουν τη Θεολογία της Απελευθέρωσης. Η κουβανέζικη επανάσταση (1959) θα είναι καθοριστική για όλη τη Λατινική Αμερική, αφού θα θέσει στην ιστορία της ένα «πριν» και ένα «μετά». Η επιτυχία ενός μικρού αντάρτικου θα γίνει πηγή έμπνευσης και επαναστατική ελπίδα, με αποτέλεσμα αρκετά γκεβαρικά αντάρτικα να αναπτυχθούν σε όλη τη Λατινική Αμερική. Επίσης, η αντιπαράθεση Ε.Σ.Σ.Δ. και Κίνας (1961) θα απεγκλωβίσει δυνάμεις που, ενώ κινούνταν στο πλαίσιο της παράδοσης του μαρξισμού, εντούτοις δεν ακολουθούσαν τη γραμμή των κομμουνιστικών κομμάτων και τις πολιτικές πρακτικές του υπαρκτού σοσιαλισμού. Πολλές μαοϊκές οργανώσεις, και όχι μόνο, θα βρουν ευνοϊκό έδαφος για δράση, τόσο στη λατινοαμερικάνικη ύπαιθρο, όσο και στις φτωχογειτονιές των αστικών κέντρων. Κατόρθωσαν να έρθουν πιο κοντά στα λαϊκά στρώματα εξαιτίας του ενδιαφέροντός τους για τα πολιτισμικά τους στοιχεία, όπως για τη λαϊκή θρησκευτικότητα ή τα λαϊκά ήθη και έθιμα, σε αντίθεση με τη σχεδόν αποκλειστικά ταξική μέριμνα και οπτική των «ορθόδοξων» κομμουνιστικών κομμάτων. Επιπλέον, αφενός η φιλελευθεροποίηση της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας μετά τη Β΄ Βατικανή Σύνοδο και αφετέρου η αποσταλινοποίηση του ’56 θα προετοιμάσουν το έδαφος για τη συνάντηση της Εκκλησίας και της ευρύτερης οργανωμένης Αριστεράς, τόσο στην Ευρώπη, όσο και στη Λατινική Αμερική. Τέλος, ένα σύνολο από γεγονότα παγκόσμιας σημασίας θα ευνοήσουν τις ρήξεις με τα έως τότε δεδομένα και στεγανά. Ο Μάης του ’68, τα νέα κοινωνικά κινήματα (αντιπυρηνικό κίνημα, οικολογικό, φεμινιστικό, το κίνημα των χίπυς και το ευρύτερο φιλειρηνικό κίνημα), η Άνοιξη της Πράγας, οι Μαύροι Πάνθηρες στις Η.Π.Α., κ.ά., θα συνταράξουν σε πολιτικό, πολιτιστικό και κοινωνικό επίπεδο τον κόσμο. Μέσα σε αυτό το ριζοσπαστικό και φιλελεύθερο ιστορικό πλαίσιο θα γεννηθεί η Θεολογία της Απελευθέρωσης.

Οι Εκκλησιαστικές Κοινότητες Βάσης

Η Θεολογία της Απελευθέρωσης ως ένας ανακαινισμένος τρόπος θεολογικής κατανόησης της πραγματικότητας, αλλά και ως ένας ανακαινισμένος τρόπος ποιμαντικής δράσης και διακονίας, ευνοήθηκε από το πνεύμα των αλλαγών που συντελούνταν σε ολόκληρο τον ρωμαιοκαθολικό κόσμο μετά τη Β΄ Βατικανή Σύνοδο. Απέκτησε σύντομα έντονα στοιχεία αυτοπροσδιορισμού και αυτοσυνειδησίας της ετερότητας της ύπαρξής της, δηλωτικά του ιδιαίτερού της τρόπου να υπάρχει και να ενεργεί στον κόσμο, κυρίως μέσα από την πρακτική εμπειρία των «Εκκλησιαστικών Κοινοτήτων Βάσης», που ήδη από τη δεκαετία του ’60 δημιουργούνταν με ραγδαίους ρυθμούς, αρχικά στη βραζιλιάνικη ύπαιθρο και στις αστικές γειτονιές (φαβέλες/μπάρριος).

Αυτές οι κοινότητες εξαπλώνονται ραγδαία σε ολόκληρη τη Λατινική Αμερική, παίρνοντας σχετικά διαφορετικές μορφές από χώρα σε χώρα, έχοντας την υποστήριξη και της επίσημης Εκκλησίας. Εκτός από το άμεσο εκκλησιαστικό ενδιαφέρον, μέσω αυτών η ιεραρχία ευελπιστούσε να αντιμετωπίσει το πρόβλημα της αστικοποίησης και της ανόδου του Προτεσταντισμού (8), αλλά και του μαρξισμού στις εργατικές ενώσεις και τις φτωχογειτονιές των αστικών κέντρων (9). Τα πράγματα θα εξελιχθούν όμως αρκετά διαφορετικά από τις αρχικές μέριμνες. Οι ιερείς αλλά και οι μοναχές/οί που θα σταλούν για την οργάνωση των κοινοτήτων θα έρθουν πολλές φορές σε σύγκρουση με την εκκλησιαστική ιεραρχία και τις πολιτικές και οικονομικές ελίτ. Σύντομα θα ριζοσπαστικοποιηθούν μέσα από την εμπειρία της φτώχειας και της εκμετάλλευσης, ενώ πολλοί από αυτούς θα έρθουν σε διάλογο με μαρξιστικές οργανώσεις. Αρκετοί επίσκοποι θα ταχθούν στην προσπάθεια της αναδυόμενης Εκκλησίας του Φτωχού Λαού και των εκκλησιαστικών κοινοτήτων του, με τίμημα ακόμα και τη ζωή τους, όπως ο επίσκοπος του Ελ Σαλβαδόρ, Oscar Romero.

Σε κάθε περίπτωση, οι Εκκλησιαστικές Κοινότητες Βάσης δημιουργούνται από την κίνηση της Εκκλησίας και του κλήρου να συναντηθεί ξανά με τον λαό και τις ανάγκες του. Η κίνηση προς τον λαό συνοδεύτηκε από μια διαφορετική αντίληψη και πρακτική, αφού οι ιερείς και οι μοναχές «χώριζαν την ενορία σε μικρότερες τοπικές ενότητες (χωριά στην ύπαιθρο, μπάρριος ή γειτονιές στις πόλεις), έτσι ώστε να μπορεί να δημιουργηθεί η αίσθηση της κοινότητας· ύστερα άρχιζαν να γνωρίζουν τους ανθρώπους με επισκέψεις στα σπίτια, μερικές φορές υιοθετώντας μεθόδους της κοινωνιολογίας ή της κοινωνικής ανθρωπολογίας, για να μπορέσουν να καταλάβουν τις εμπειρίες, το λεξιλόγιο, τις αξίες και την κοσμοθεωρία των απλών ανθρώπων και γενικότερα τη λαϊκή κουλτούρα» (10). Η κατάσταση των κοινοτήτων που θα διαμορφωθεί, σταδιακά εκδηλώνεται ως μια συνύπαρξη των εκκλησιαστικών λειτουργών και του λαού πάνω στα κοινά τους ζητήματα και στις κοινές πραγματικότητες της κοινής ζωής τους, παρά ως μια φορμαλιστική οργάνωση της κοινότητας κάτω από τον έλεγχο της εκκλησιαστικής ιεραρχίας. Η ύπαρξη και η εμπειρία των εκκλησιαστικών κοινοτήτων θα ευνοήσει στη Νικαράγουα τους Σαντινίστας, θα αποτελέσει βάση για την εδραίωση των ζαπατιστικών κοινοτήτων στο Νότιο Μεξικό, αλλά και βάση του τεράστιου κινήματος των ακτημόνων γης της Βραζιλίας (M.S.T.). Οι κοινότητες θα γίνουν τα κύτταρα του σώματος της Εκκλησίας των Φτωχών, και της Θεολογίας της Απελευθέρωσης.

Η Σύνοδος του Μεντεγίν

Η εμπειρία των κοινοτήτων εκφράστηκε με τον καλύτερο τρόπο στον λόγο πολλών θεολόγων και ιερέων που ίδρυσαν τέτοιες κοινότητες και ενεπλάκησαν στη λειτουργία τους, ενώ θα διαμορφώσουν τη συνείδηση του συνόλου των χριστιανών της «Εκκλησίας των Φτωχών». Η ανακαινισμένη διακονία και πρακτική προκαλεί και μια ανακαινισμένη θεολογία, η οποία εκφράστηκε με τον πιο συστηματικό τρόπο στον λόγο του Περουβιανού δομινικανού θεολόγου Gustavo Gutierrez, όπως τον διατύπωσε για πρώτη φορά σε μια διάλεξή του στην πόλη Τσιμπότε του Περού, τον Ιούλιο του 1968 (11). Η διάλεξη αυτή θα δοθεί λίγο πριν από την πολύ σημαντική «2η Επισκοπική Σύνοδο της Λατινικής Αμερικής» (C.E.L.A.M.: Consejo Episcopal LatinoAmericano), η οποία καλούνταν να ενσωματώσει τις αποφάσεις της Β΄ Βατικανής Συνόδου στις δικές της Εκκλησίες.

Η 2η Επισκοπική Σύνοδος των λατινοαμερικάνικων Εκκλησιών συγκαλείται στο Μεντεγίν της Κολομβίας από τις 24 Αυγούστου μέχρι τις 6 Σεπτεμβρίου του 1968, με κεντρικό της θέμα: «Η Εκκλησία στη Σύγχρονη Μεταμόρφωση της Λατινικής Αμερικής υπό το Φως της Συνόδου». Προσδιορίζεται σε αυτή τη Σύνοδο με ακρίβεια ο τρόπος που πλέον η ανακαινισμένη Εκκλησία στη Λατινική Αμερική επιθυμεί να θεολογεί και να διακονεί – ως μια Εκκλησία σε έναν συγκεκριμένο ιστορικό χώρο, αυτόν της Λατινικής Αμερικής, σε έναν συγκεκριμένο ιστορικό χρόνο, αυτόν της δεκαετίας του ’60· ως μια Εκκλησία όχι πάνω από τον λαό και πέρα από την ιστορία του, όχι ως ένα ίδρυμα κλειστό κάποιων σωσμένων ψυχών, το οποίο και ασχολείται αποκλειστικά με τη μεταφυσική και εσχατολογική διάσταση της πίστης, όπως αυτή δικαιώνεται και θριαμβεύει εντός του, αλλά αντίθετα ως ένα ανοιχτό σώμα λαού, που αναλαμβάνει την ιστορική ευθύνη της σωτηρίας.

Η Εκκλησία των Φτωχών, ως Σώμα Λαού, ενεργεί μαζί με αυτόν τον λαό και μέσα στη Μεγάλη Ιστορία του Θεού και του ανθρώπου, που ενοποιεί το «τώρα» με το «επέκεινα» και το «χθες», την εσχατολογική με την ιστορική εμπειρία, το ήδη εδώ του κόσμου και το όχι ακόμα της Βασιλείας του Θεού. Η Μεγάλη Ιστορία του Θεού συντελείται εδώ και τώρα στον κόσμο των ζωντανών ανθρώπων και ολοκληρώνεται στα έσχατα. Η «Εκκλησία του Φτωχού Λαού» και η θεολογία της, χωρίς να παραμερίζει την εσχατολογική ελπίδα του χριστιανισμού και το νόημα που κομίζει στην ιστορία του ανθρώπου, στρέφει ταυτόχρονα το βλέμμα της στα άμεσα προβλήματά του μέσα από το πρίσμα της χριστιανικής πίστης· μέσα δηλαδή από έναν Τρόπο ζωής που ζει την εμπειρία του Τρόπου του Χριστού, του Τρόπου της Αγάπης και της Ελευθερίας της.

Η Θεολογία της Απελευθέρωσης θα ριζοσπαστικοποιήσει ακόμα περισσότερο τις αποφάσεις της Συνόδου. Διατηρεί, έτσι, ένα σταυρικό περιεχόμενο, αφού αγωνίζεται για την απελευθέρωση, αλλά και έναν αναστάσιμο και πασχαλινό πυρήνα, αφού βιώνει εδώ και τώρα, τόσο την πραγματικότητα της ελευθερίας, της χαράς της ζωής του χριστιανού, όσο και την Ελπίδα της ολοκλήρωσής της στα έσχατα. Η Θεολογία της Απελευθέρωσης δεν εγκαταλείπει τα έσχατα, αλλά τα εντάσσει μέσα στην ιστορία, τα θέτει στο επίκεντρό της. Στρατεύεται στον αγώνα της αγάπης και της πίστης, ακριβώς επειδή πιστεύει και ελπίζει σε αυτήν και την πληρότητά της στη Βασιλεία του Θεού. Πριν όμως φτάσει στο πλήρωμα του χρόνου, καλείται να ζήσει μέσα στον χρόνο. Πριν πληρωθεί η Μεγάλη Ιστορία του Θεού, ο πιστός καλείται να τη συνδημιουργήσει μαζί Του· να την ανακαινίσει και να τη μεταμορφώσει καθώς θα ανακαινίζεται και θα μεταμορφώνεται και ο ίδιος. Αλλάζοντας ο ίδιος, αλλάζει όλο τον κόσμο του κτιστού.

Ο Λόγος της απελευθέρωσης

Οπωσδήποτε, η Θεολογία της Απελευθέρωσης δεν ξεκίνησε με τη Σύνοδο του Μεντεγίν, ούτε και σταμάτησε εκεί, αν και αποτελεί ένα ορόσημο στην πορεία της. Επίσης, δεν ιδρύθηκε ή εκφράστηκε στην πληρότητά της από τον Gutierrez με το βιβλίο του Θεολογία της Απελευθέρωσης, του 1971, που θα συμπυκνώσει τη θεολογία των φτωχών (12). Αυτό όμως το κείμενο μπορεί, δικαιολογημένα, να χαρακτηριστεί ως κείμενο-σταθμός για την αυτοσυνειδησία της. Αποτελεί μια περαιτέρω επεξεργασία των θέσεων που παρουσίασε το 1969 σε συνέδριο στην Ελβετία, με τίτλο «Σημειώσεις για μια Θεολογία της Απελευθέρωσης» (13), αλλά και των κειμένων της Συνόδου του Μεντεγίν, όπως και των απόψεων που είχε αναπτύξει αρκετά νωρίτερα ο συγγραφέας, ήδη από το 1964, στην Πετρόπολη της Βραζιλίας, μαζί με τον Juan Luis Segundo, σε ένα συνέδριο που διοργανώθηκε με πρωτοβουλία του ρωμαιοκαθολικού ιερέα και φιλοσόφου Ivan Illich (14). Ο Gutierrez, με το κείμενο αυτό, παρουσιάζει με τρόπο συστηματικό τη Θεολογία της Απελευθέρωσης ως μια νέα θεολογική μεθοδολογία, που ανακαινίζει τη θεολογία στο σύνολό της. Ο προσδιορισμός της νέας απελευθερωτικής θεολογικής Μεθόδου ως μιας «Θεολογίας της Απελευθέρωσης» θα δώσει το όνομα της ανακαινισμένης λατινοαμερικάνικης θεολογίας, που εκπορεύεται από την εμπειρία της «Εκκλησίας των Φτωχών» υπό το φως της πίστης.

Η Θεολογία της Απελευθέρωσης, ως ιστορικό φαινόμενο, περιλαμβάνει τόσο ένα σύνολο πολύ σημαντικών γραπτών θεολογικών κειμένων, όσο και ένα σύνολο κοινωνικών πρακτικών, όπως οι Εκκλησιαστικές Κοινότητες Βάσης, αλλά και πολλές χριστιανικές οργανώσεις και κινήματα («Χριστιανοί για τον Σοσιαλισμό» στη Χιλή, «Χριστιανική Φοιτητική Οργάνωση» στη Βραζιλία, «Φεμινιστική Θεολογία», κινήματα εθνοτικά-ιθαγενικά, ενώσεις γειτονιών, εργατικές συνδικαλιστικές χριστιανικές ενώσεις, κοινότητες στην ύπαιθρο και στα αστικά κέντρα, φοιτητικές ομάδες, κ.ά.). Είναι, επιπλέον, ένα σύνολο καθημερινών συμπεριφορών και ποιμαντικών πρακτικών, πλήθους ιερέων, επισκόπων και μοναχών. Συνεπώς, η Θεολογία της Απελευθέρωσης είναι ταυτόχρονα ένα θεολογικό, αλλά και ένα κοινωνικό κίνημα – ένα φαινόμενο που αναφέρεται τόσο στον θεολογικό στοχασμό, αλλά κυρίως συνδέεται με την κοινωνική πρακτική των χριστιανών της Λατινικής Αμερικής, της πιο ρωμαιοκαθολικής περιοχής του κόσμου. Άλλοτε, πάλι, αναφερόμαστε στη Θεολογία της Απελευθέρωσης με το όνομα «Εκκλησία των Φτωχών», αφού δεν αποτελείται αποκλειστικά από θεολόγους, αλλά εκφράζει συνολικά το χριστιανικό σώμα των πιστών που δραστηριοποιήθηκαν και σκέφτηκαν με αυτόν τον περίπου κοινό και ριζοσπαστικό τρόπο, αλλά και τους φτωχούς, στην υπόθεση των οποίων στρατεύτηκαν (15).

Το έργο του Gutierrez είναι από τα κεντρικά έργα της Θεολογίας της Απελευθέρωσης, δεν είναι όμως το μόνο κείμενο που τη σηματοδοτεί και την περιγράφει. Ένα πλήθος από πολύ σημαντικούς θεολόγους θα δραστηριοποιηθούν σε αυτό το κοινωνικό και θεολογικό ρεύμα και θα γράψουν σπουδαία μαχητικά θεολογικά κείμενα. Εδώ εντάσσονται πολλοί Βραζιλιάνοι συγγραφείς, όπως ο θεολόγος, φιλόσοφος και ψυχαναλυτής Rubem Alves (16), o θεολόγος, φιλόσοφος και κοινωνιολόγος Hugo Assmann (17), ο αρχιεπίσκοπος της επαρχίας Ρεσίφε Dom Hélder Câmara, τα αδέρφια Leonardo Boff και Clodovis Boff, ο Frei Betto (18), ο θεολόγος από το Εκουαδόρ και υποψήφιος για το Νόμπελ Ειρήνης Leonidas Eduardo Proaño (19), οι θεολόγοι από το Ελ Σαλβαδόρ Jon Sobrino (20) και Ignacio Ellacuría, πολλοί θεολόγοι από την Αργεντινή όπως ο José Miguez Bonino (21) και ο Enrique Dussel, ο Ουρουγουανός Juan Luis Segundo (22), και ο Μεξικανός Samuel Ruiz, της επαρχίας Τσιάπας (23), αλλά και οι σημαντικοί θεολόγοι της Νικαράγουας που συμμετείχαν και στην κυβέρνηση των Σαντινίστας, όπως τα αδέρφια Cardenal, ο Miguel D’Escoto κ.ά.

Η Θεολογία της Απελευθέρωσης οφείλει τη δημοσιότητά της κυρίως στην πρακτική της εμπλοκή στην κοινωνική, πολιτική και πολιτισμική ζωή των λατινοαμερικάνικων κοινωνιών, αλλά και στη θεολογική της παραγωγή, η οποία δεν είναι καθόλου μικρή και αμελητέα σε σημασία. Αυτή η συμμετοχή στα πρακτικά θέματα της ζωής δεν θα διακρίνεται ως ένας πρακτικός ακτιβισμός χωρίς θεολογία και Θεό, αλλά ως μια εμπλοκή στα πράγματα της καθημερινής δημόσιας ζωής, ακριβώς επειδή έχει θεολογία και Θεό.

Τάσεις μιας κοινής παράδοσης αγώνων

Από την άλλη, η Θεολογία της Απελευθέρωσης δεν αποτελεί ένα σύνολο θεολογικών στοχασμών και κοινωνικών πρακτικών που διατηρούν την οργανωτική τους αρμονία και μια ομοιογένεια στο περιεχόμενο. Ο ρωμαιοκαθολικός Ιταλός διδάκτορας θεολογίας και φιλοσοφίας Rosino Gibellini επισημαίνει ότι, στο πλαίσιο της Θεολογίας της Απελευθέρωσης, λειτουργούν αρκετά θεολογικά ρεύματα, που τα ομαδοποιεί σχηματικά σε τέσσερα: «α) μια θεολογία που αναπτύσσεται έχοντας ως αφετηρία την ποιμαντική πρακτική της Εκκλησίας […] εστιάζει το ενδιαφέρον της περισσότερο στις ποιμαντικές και πνευματικές όψεις της απελευθέρωσης και λιγότερο στις πολιτισμικές και κοινωνικοπολιτικές, β) μια θεολογία που ξεκινά από την πρακτική των λαών της Λατινικής Αμερικής […] αυτό το θεολογικό ρεύμα δεν ευνοεί τόσο τις κοινωνικοπολιτικές, όσο τις πολιτισμικές όψεις του λαϊκού ήθους, γ) μια θεολογία με αφετηρία την ιστορική πρακτική […] το ρεύμα αυτό αναδεικνύει, στο πλαίσιο της ολοκληρωτικής απελευθέρωσης, τη σπουδαιότητα των κοινωνικοπολιτικών όψεων της απελευθέρωσης, δ) μια θεολογία με αφετηρία την πρακτική των επαναστατικών ομάδων: σε αυτήν δεσπόζει η συζήτηση για την επαναστατική πολιτική δράση των χριστιανικών ομάδων». (24)

Η διάκριση του Gibellini είναι κατατοπιστική. Η πρώτη τάση μάς δείχνει ότι η Θεολογία της Απελευθέρωσης είναι μια θεολογία της πράξης, αλλά ως θεολογία διατηρεί το πρωτείο της πίστης. Η δεύτερη τάση, ότι αποτελεί ένα πολιτισμικό λατινοαμερικάνικο φαινόμενο, που αυτοκατανοείται ως τέτοιο. Η τρίτη τάση, ότι αποτελεί μια πολιτική θεολογία η οποία συνδέθηκε σε μεγάλο βαθμό με τον μαρξισμό και τον σοσιαλιστικό μετασχηματισμό της κοινωνίας. Η τέταρτη τάση, τέλος, μας δείχνει ότι η επαναστατική στράτευση υπέρ και μαζί με τον φτωχό αδελφό θέτει, ανάλογα με τις συνθήκες, και το ζήτημα της επαναστατικής βίας και της οικονομίας της.

Αυτό που μας επιτρέπει να εντάσσουμε τόσες θεολογικές θέσεις και τόσες ετερόκλητες χριστιανικές ομάδες που δραστηριοποιούνται σε ολόκληρη τη Λατινική Αμερική κάτω από ένα κοινό πλαίσιο αναφοράς, το κοινό πλαίσιο της Θεολογίας της Απελευθέρωσης, είναι κυρίως η ενότητά τους στην πράξη υπέρ των φτωχών, αλλά και η αίσθηση της κοινής τους μοίρας και του κοινού τους αγώνα για την αλλαγή της. Βάσει αυτών των κοινών εμπειριών στην πράξη, οι περισσότεροι εμπλεκόμενοι στην «Εκκλησία των Φτωχών» εκφράζουν μια συγγενική θεολογική και χριστιανική συνείδηση.

Το απελευθερωτικό ήθος ως στοιχείο μακράς διάρκειας

Κυρίως όμως πρέπει να κατανοήσουμε ότι η Θεολογία της Απελευθέρωσης είναι μια λατινοαμερικανική θεολογία. Εντάσσεται σε μια αγωνιστική παράδοση του κλήρου και του πιστού λαού, που εμφανίζεται ως ένα στοιχείο «Μακράς Ιστορικής Διάρκειας». Η Θεολογία της Απελευθέρωσης ακολουθεί μια παράδοση 500 χρόνων αγώνα στην λατινοαμερικάνικη πολιτισμική ιστορία, μέρος μιας αντιστασιακής διαχρονικής εμπειρίας. O Αργεντινομεξικανός φιλόσοφος και μεγάλος υποστηρικτής της Θεολογίας της Απελευθέρωσης, Enrique Dussel, διαπιστώνει τις ιστορικές της ρίζες στην προφητική θεολογία των ιεραποστόλων ήδη από την εποχή της κατάκτησης (conquista), με αφετηρία το 1511 και τον δομινικανό μοναχό Antonio de Montesinos, που αγωνίστηκε για να υπερασπιστεί τους Ίντιος, αλλά και αργότερα με τον επίσης δομινικανό Bartolome de las Casas, που τον ονομάζει και γενεσιουργό της πυρήνα (25). Πολύ σημαντικοί υπήρξαν επίσης ο Ιησουΐτης José de Acosta (1540-1600), ο Bernandino de Sahagún (1499-1590), αλλά και ο Antonio Valdivieso (1495-1550), επίσκοπος της Μανάγκουα της Νικαράγουα, που δολοφονήθηκε από τους γαιοκτήμονες. Η περίοδος της κατάκτησης ήταν η «Πρώτη Στάση» της αγωνιζόμενης ιερωσύνης. Η συνέχειά της βρίσκεται στον εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα του Μεξικού ενάντια στην αποικιοκρατία των Ισπανών, όπως αυτή εκφράστηκε από τους επαναστάτες ιερείς Hidalgo και Morelos. Αυτή ήταν η «Δεύτερη Στάση». Η Θεολογία της Απελευθέρωσης πιάνει το νήμα της αντίστασης και γίνεται η «Τρίτη Στάση» μιας στρατευμένης παράδοσης στο πλευρό των αδυνάτων πολλών μοναχών, ιεραποστόλων, κληρικών, αλλά και επισκόπων, ανθρώπων ταγμένων στα άμεσα κοινωνικά και πολιτικά ζητήματα της περιοχής τους. Αυτή η ιστορική μακρά διάρκεια κυοφορεί τη Θεολογία της Απελευθέρωσης, η οποία, με τη σειρά της, γεννά το αγωνιστικό και απελευθερωτικό της ήθος.

Το ενδιαφέρον των μοναχών, των ιερέων και των θεολόγων της «Πρώτης Στάσης» ήταν η μελέτη, η κατανόηση, αλλά και η προστασία των Ίντιος από τον αποικιοκράτη, ταυτόχρονα με τον προσηλυτισμό τους. Στη «Δεύτερη Στάση» έχουμε την ανάληψη της ηγεσίας εθνικοαπελευθερωτικών και ταυτόχρονα κοινωνικών αγροτικών αγώνων από ιερείς. Στην «Πρώτη Στάση» η θεολογία κυριαρχεί, και το κοινωνικό και πολιτικό στοιχείο υπολείπεται στα κίνητρα των ιερέων και των μοναχών. Στη «Δεύτερη Στάση» αποκτά προτεραιότητα η πολιτική και η κοινωνική χειραφέτηση έναντι της θεολογίας. Με την «Τρίτη Στάση» και τη Θεολογία της Απελευθέρωσης έχουμε το πάντρεμα σε μια δυναμική ισορροπία και σχέση όλων αυτών των στοιχείων υπό το φως της πίστης. Ο εθνικοαπελευθερωτικός αγώνας της ανεξαρτησίας από τη νεο-αποικιοκρατία και την πολιτική και οικονομική εξάρτηση, μαζί με την προσπάθεια για αλλαγή των πολιτικών θεσμών και των κοινωνικών δομών που αναπαράγουν τη φτώχεια και ανασυνθέτουν τις ταξικές κοινωνικές σχέσεις, αλλά και η πολιτισμική ανάδυση της λατινοαμερικάνικης ιδιαιτερότητας, συναντούν τη θεολογία και τη διακονία της, ως μια εκδήλωση της πίστης και της αγάπης του αγωνιζόμενου ανθρώπου. Φωτίζουν τη θεολογία και φωτίζονται από αυτήν. Αυτή την ιστορική σύνθεση ενός νέου τρόπου να υπάρχει και να ζει ο πιστός εκφράζει η Θεολογία της Απελευθέρωσης.

Ο Johann Baptist Metz θα συνοψίσει: «[…] η Θεολογία της Απελευθέρωσης είναι ένα σύμπτωμα, δείγμα για το πώς βιώνει η λατινοαμερικάνικη θεολογία τις ιστορικοκοινωνικές συνθήκες της ηπείρου της, τα κοινωνικά και πολιτικά βάσανα των λαών της, και προσπαθεί να ενεργοποιήσει τη θεολογική της συνείδηση» (26). Η θεολογική συνείδηση της εμπειρίας των φτωχών των χωρών της Λατινικής Αμερικής, που αναδημιουργείται διαρκώς υπό το φως της πίστης μέσα στην πρακτική τους ζωή, καθιστά τη Θεολογία της Απελευθέρωσης μια νέα ιστορική και θεολογική Μέθοδο, αλλά και έναν ανακαινισμένο απελευθερωτικό Λόγο και Τρόπο.

* Dom Helder Camara, Δημοκρατία, Πανεπιστήμιο, Ανάπτυξη, Μήνυμα, Αθήνα 1974, σελ. 7. 

** Π. Γεώργιος Φλωρόφσκυ, Δημιουργία και Απολύτρωση, Πουρνάρα, Θεσ/νίκη 1976, σελ. 81.

Σημειώσεις 

[1] Στην πορεία ενσωμάτωσε και αρκετούς θεολόγους του Προτεσταντισμού. Χαρακτηριστικό παράδειγμα o Βραζιλιάνος Ευαγγελιστής θεολόγος Walter Altmann το σημαντικότερο έργο του οποίου είναι το: Walter Altmann,Luther and Liberation. A Latin American Perspective, μτφ.Mary M.Solberg, Fortress Press, Μινεάπολη, 1992.

[2] Οι Φτωχοί για τη Θεολογία της Απελευθέρωσης είναι όλες οι καταπιεσμένες τάξεις, φυλές, φύλα, κοινότητες, κ.λ.π. Επίσης είναι και όλοι οι άνθρωποι που στερούνται της πίστης και της αγάπης του Θεού, που ως δωρεά, γίνεται δυνατότητα σωτηρίας του ανθρώπου.

[3] Η έννοια «πολιτισμός» χρησιμοποιείται εδώ, όπως προσδιορίστηκε από τον Fernand Braudel, σύμφωνα με τον οποίο: «Οι πολιτισμοί είναι γεωγραφικές περιοχές […] οι πολιτισμοί είναι κοινωνίες […] Οι πολιτισμοί είναι οικονομίες […] οι πολιτισμοί είναι συλλογικές νοοτροπίες». Αλλά πάνω απ΄όλα οι πολιτισμοί είναι: «ατέλειωτες ιστορικές συνέχειες», διότι: «[…] ένας πολιτισμός δεν είναι ούτε μια δεδομένη οικονομία, ούτε μια δεδομένη κοινωνία, είναι αυτό που, μέσα από διαδοχικές οικονομίες, μέσα από διαδοχικές κοινωνίες, εξακολουθεί να επιβιώνει, και δεν επιτρέπει παρά μόνον ελάχιστες και μόνο σταδιακές παρεκκλίσεις από την πορεία του» (Fernand Braudel, Γραμματική των Πολιτισμών, Μ.Ι.Ε.Τ., Αθήνα, σελ.91, 93). Για μια συνοπτική προσέγγιση του πολιτισμικού γεγονότος στο: Άγγελος Γουνόπουλος, «Πως Υπάρχει ο Πολιτισμός;», Νέος Ερμής ο Λόγιος, τχ.9, Άνοιξη 2014.

[4] Η συντριπτική πλειοψηφία των θεολόγων της Θεολογίας της Απελευθέρωσης θα αγωνιστεί με ειρηνικούς τρόπους και θα αρνηθεί τη βία ως μέσο και ως σκοπό, τόσο από θέση αρχής, όσο κυρίως από τη βαθύτερη κατανόηση της αρνητικής και αλλοτριωτικής εμπειρίας της για τον άνθρωπο και την προσπάθεια του για το κατόρθωμα της πραγματικής ελευθερίας της αγάπης. Δε θα κλείσει όμως τα μάτια της στο έντονα συγκρουσιακό περιβάλλον της Λατινικής Αμερικής μέσα στο οποίο ζει, θεολογεί και διακονεί την αγάπη της, αλλά αντίθετα θα το αναγνωρίσει και θα αναλάβει την ευθύνη της μέσα σε αυτό. Σε αντίθεση με την δυτική Εκκλησία που ζει σε ειρηνικές ως επί το πλείστον κοινωνίες, η λατινοαμερικάνικη Εκκλησία δικαιολογεί την επαναστατική οργή και την αγανάκτηση των καταπιεσμένων ως συνέπεια της ακραίας θεσμικής και παρακρατικής βίας που υφίστανται οι φτωχοί, η οποία και αλλοιώνει την αγάπη τους και διαλύει τη σχέση τους με τον κόσμο καταδικάζοντας τους σε μια χαμοζωή. Ταυτόχρονα, απορρίπτει το μίσος που είναι εκδήλωση αντικοινωνική και συνεπώς αντεπαναστατική. Τη ριζοσπαστικότητα της εξεγερμένης αξιοπρέπειας των φτωχών την κατανοεί και στρατεύεται μαζί της, όταν κίνητρο της έχει την αγάπη και την αλληλεγγύη, και σκοπό της τον άνθρωπο και την κοινωνία. Όταν δεν φετιχοποιεί τη βία, ούτε και την ασκεί για ιδεολογικούς σκοπούς. Διότι η εξεγερμένη αξιοπρέπεια είναι δύναμη δημιουργική και όχι καταστροφική, δύναμη ενεργητική και όχι παθητική.

[5] Franz Joseph Hinkelammert-Ulrich Duchrow, Ιδιοκτησία για τους Ανθρώπους όχι για το Κέρδος, μτφ.Θοδωρής Δρίτσας, Κώστας Σπαθαράκης, Άρτος Ζωής, Αθήνα, 2013.

[6] Αθανασίου, Κώστας-Michael A. Löwy, «Η Θεολογία της Απελευθέρωσης στη Λατινική Αμερική: Ένα Παράδειγμα Γόνιμης Συνάντησης Αριστεράς και Χριστιανισμού», Ενθέματα της Αυγής, 14 Ιουλίου 2013.

[7] Σχετικά με αυτά τα θεολογικά ρεύματα και τις εργασίες της Β΄Βατικανής Συνόδου δες το περιεκτικό έργο του Rosino Gibellini, Η Θεολογία του Εικοστού Αιώνα, μτφ.Παναγιώτης Υφαντής, Άρτος Ζωής, Αθήνα, 20092 (1992).

[8] Τη δεκαετία του ’60 περίπου ένα 10% στη Λατινική Αμερική ήταν Προτεστάντες (Howland T.Sanks-Brian H.Smith, «Liberation Ecclesiology: Praxis, Theory, Praxis», Theological Studies, τχ.38, Μάρτιος 1977, σελ.17).

[9] Christian Smith, The Emergence of Liberation Theology: Radical Religion and Social Movement Theory, The University of Chicago Press, Σικάγο, 1991, σελ.76, αλλά και Thomas Bruneau, «Church and Politics in Brazil: The Genesis of Change», Journal of Latin American Studies, Cambridge University Press, no.17, November 1985, σελ.286-289, όπως και Howland T.Sanks-Brian H.Smith, ο.π., σελ.17.

[10] Phillip Berryman, «Χριστιανικές Κοινότητες Βάσης και το Μέλλον της Λατινικής Αμερικής», στο συλλογικό: Αριστερά και Θρησκεία: η Θεολογία της Απελευθέρωσης, μτφ.Μίλτος Φραγκόπουλος, ειδική έκδοση Monthly Review, Γόρδιος, Αθήνα, 1984, σελ.34.

[11] Gustavo Gutierrez, Θεολογία της Απελευθέρωσης, μτφ.Κωνσταντίνος Παλαιολόγος, επιμ.Θοδωρής Δρίτσας, Άρτος Ζωής, Αθήνα, 2012 (1988), σελ.500, υποσημείωση 1.

[12] Gustavo Gutierrez, Teología de la liberación: Perspectivas, CEP, Lima, 1971.

[13] Gustavo Gutierrez, «Notes for a Theology of Liberation», Theological Studies, τχ.31, Oxford Univercity Press, Νέα Υόρκη, 1970.

[14] Deane William Ferm, Profiles in Liberation: 36 Portraits of Third World Theologians, Mystic: Twenty-Third Publications, Λονδίνο, 1988, σελ.180.

[15] Για τον Michael Löwy το φαινόμενο της Θεολογίας της Απελευθέρωσης επεκτείνεται πολύ πέρα από την εκκλησιαστική ιεραρχία και τους θεολόγους. Την συναντούμε τόσο στη θρησκευτική κουλτούρα, όσο και στα κοινωνικά δίκτυα και γι΄αυτό την ονομάζει Χριστιανισμό της Απελευθέρωσης (Michael A. Löwy, The War of Gods: Religion andPolitics in Latin America, Verso, New York/London, 1996, σελ.33).

[16] Ο Alves το 1970 εκπονεί τη διδακτορική του διατριβή για τη Θεολογία της Απελευθέρωσης η οποία εκδίδεται την ίδια χρονιά με τον τίτλο «Για μια Θεολογία της Ελπίδας», όπου και αναπτύσσεται το επιχείρημα ότι μια θεολογία που δε στοχεύει σε κοινωνικές αλλαγές είναι στείρα (Rubem Azevedo Alves, A Theology of Human Hope, Corpus Books, Washington, 1970). Το κείμενο του ΄70 είναι από τα θεμελιώδη της Θεολογίας της Απελευθέρωσης.

[17] Το σημαντικότερο έργο του Assmann εκδίδεται στο Μοντεβιδέο το 1971 με τον τίτλο: «Opresión Liberación, Desafio a los Cristianos», το οποίο και θα κυκλοφορήσει στη Σαλαμάνκα μετά από δύο χρόνια με τον τίτλο: Hugo Assmannn, Teología Desde la Praxis de la Liberación, Sígueme, Salamanca, 1973. Το κείμενο αυτό, μαζί με του Gutierrez και τη διατριβή του Alves, συνιστούν τα τρία αφετηριακά και θεμελιώδη κείμενα της Θεολογίας της Απελευθέρωσης. Ο Assmann ωθείται στην εξορία από τη Βραζιλία μετά την έκδοση των πρώτων ριζοσπαστικών του κειμένων.

[18] Ο Frei Betto υπήρξε ως φοιτητής ένας από τους ηγέτες της Καθολικής νεολαίας (JEC) στις αρχές της δεκαετίας του ΄60. Θα στήσει με άλλους Δομινικανούς ένα δίκτυο που είναι φιλικά προσκείμενο στους αντάρτες εναντίον της στρατιωτικής δικτατορίας. Για τη δράση του θα φυλακιστεί από το 1969 έως το 1973. Με την αποφυλάκιση του συμμετέχει με πάθος στη Θεολογία της Απελευθέρωσης. Έγινε διάσημος από τους διαλόγους του με τον Fidel Castro (Frei Betto–Fidel Castro, Ο Φιντέλ και η Θρησκεία, μτφ.Δέσποινα Μάρκου, Γνώσεις, Αθήνα, 1987).

[19] Ο Leonidas Proaño θα γίνει γνωστός ως ο «επίσκοπος των Ινδιάνων» αφού με τη βοήθεια 1.300 ιερέων και λαϊκών χριστιανών θα δημιουργήσει ένα εντυπωσιακό δίκτυο σχολείων, ιατρικών κέντρων, ινστιτούτων και ενοριών και το 1982 μαζί με ινδιάνους Κέτσουα θα οργανώσει ένα σημαντικό ινδιάνικο κίνημα. Θα απορρίψουν τον καπιταλιστικό αναπτυξιακό δρόμο και θα προωθήσουν έναν ιθαγενικό κομμουνισμό που θα βασίζεται στην αγροτική παράδοση των Κέτσουα (Michael A. Löwy, ο.π., σελ.130).

[20] Ο Βάσκος π.Σομπρίνο αναπτύσσει κυρίως τη «Χριστολογία» της Θεολογίας της Απελευθέρωσης. Ενδεικτικά: Jon Sobrino, Christology at the Crossroads: A Latin American Approach, Wipf & Stock Publishers, Oregon, 2002, (1978), Jon Sobrino, Jesus the Liberator: A Historical-Theological Reading of Jesus of Nazareth, Orbis Books, New York, 1994 (1991),

[21] Ο José Bonino ήταν ο μοναδικός λατινοαμερικάνος Προτεστάντης που παρακολούθησε ως παρατηρητής τη Β΄Βατικανή Σύνοδο, ενώ μαζί με άλλους υπήρξε παρατηρητής και στη Σύνοδο του Μεντεγίν (στον ιστότοπο:http://www.christiancentury.org/article/2012-07/jose-miguez-bonino-liberation-theologian, προσπέλαση 17/12/2013).

[22] Ο Luis Segundo θα έχει και την πιο άμεση επαφή με τον Ορθόδοξο κόσμο. Εκπονεί στη Σορβόννη τη διδακτορική του διατριβή με θέμα πάνω στον Berdiaeff και τον χριστιανισμό του Προσώπου («Berdiaeff, una Reflexión Cristiana Sobre la Persona»). Ο Segundo θα απαντήσει στις θέσεις της επιτροπής για το «Δόγμα της Πίστης» του καρδινάλιου Ratzinger, δηλαδή στην κριτική του Βατικανού στη Θεολογία της Απελευθέρωσης, στο έργο του: Luis Segundo,Theology and the Church: A Response to Cardinal Ratzinger and a Warning to the Whole Church, Winston Press, Palmwoods, 1985.

[23] Ο Samuel Ruiz θα παίξει καθοριστικό ρόλο για την εκεχειρία ανάμεσα στους εξεγερμένους Ζαπατίστας και τον μεξικανικό στρατό.

[24] Rosino Gibellini, Η Θεολογία του Εικοστού Αιώνα, μτφ.Παναγιώτης Υφαντής, Άρτος Ζωής, Αθήνα, 20092 (1992), σελ.442.

[25] Enrique Dussel, A History of the Church in Latin America: Colonialism to Liberation (1492-1979), Γκραντ Ράπιντ (Μίτσιγκαν), 1981.

[26] Στον ιστότοπο: http://e-theologia.blogspot.gr/2010/11/blog-post_4114.html, προσπέλαση 11/5/2013. Από τον πρόλογο του Metz της γερμανικής έκδοσης του θεμελιώδους κειμένου του Gutierrez.

Πηγή: Εθελούσια λήθη