Στον παρόντα τόμο δημοσιεύονται οι εισηγήσεις στο ΙΑ’ Διαχριστιανικό Συμπόσιο με θέμα «Ο άγιος Αυγουστίνος στην ανατολική και τη δυτική παράδοση», που πραγματοποιήθηκε στη Ρώμη μεταξύ 3-5 Σεπτεμβρίου 2009 και το οποίο συνδιοργάνωσαν το Τμήμα θεολογίας της Θεολογικής Σχολής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και το Φραγκισκανικό Ινστιτούτο Πνευματικότητας του Ποντιφικικού Πανεπιστημίου Antonianum της Ρώμης. Το Συμπόσιο αυτό αποτελεί τον ενδέκατο κρίκο -καθώς γράφουμε αυτές τις γραμμές ήδη προετοιμάζεται ο δωδέκατος- μιας αλυσίδας συναντήσεων μεταξύ ορθοδόξων και ρωμαιοκαθολικών θεολόγων, ερευνητών και καθηγητών, που με αφετηρία το 1994 μέχρι σήμερα λαμβάνουν χώρα ανά τακτά χρονικά διαστήματα εκ περιτροπής στην Ελλάδα και στην Ιταλία.
Στόχος αυτών των συναντήσεων, σύμφωνα με τη σκοποθεσία των συνδιοργανωτών, είναι η κριτική μελέτη και ανάδειξη των κοινών πηγών που ενώνουν τις δύο παραδόσεις, την ανατολική και την δυτική, καθώς και η νηφάλια διερεύνηση των ποικίλων προβλημάτων που ακόμη στέκονται εμπόδιο στην πραγμάτωση του ρητού βιβλικού αιτήματος και της προσδοκίας της πιστεύουσας κοινότητας, η οποία σε κάθε ευχαριστιακή της σύναξη, προσεύχεται «υπέρ της ειρήνης του σύμπαντος κόσμου (…) και υπέρ της των πάντων ενώσεως»”. Αξίζει να σημειωθεί ότι η αλυσίδα αυτών των συναντήσεων δεν διεκόπη και συνέχισε να αποτελεί έναν ανοιχτό δίαυλο κοινωνίας και επικοινωνίας μεταξύ των δύο πλευρών.
Στη μεν Ανατολή, παρότι ο επίσκοπος Ιππώνος για αιώνες ήταν αναγνωρισμένος ως ένας άγιος και μια πατερική αυθεντία, μετά από το σχίσμα άρχισαν οι πρώτοι τριγμοί για να προσλάβουν εσχάτως το σχήμα μιας πραγματικής και συστηματικής προσπάθειας αποδόμησης του αυγουστίνειου έργου, στο οποίο οι όψιμοι επικριτές εντόπισαν, έστω εν σπέρματι, όλες τις μεταγενέστερες “παρεκκλίσεις” της δυτικής πνευματικότητας (ψυχολογισμός, δικαιική σωτηριολογία, δαιμονοποίηση του σώματος, πνευματικός ατομισμός και σπιριτουαλισμός κ.λπ.), θεολογίας και εκκλησιολογίας (ανθρωπομορφική τριαδολογία, filioque, παπικό αλάθητο κλπ). Στη λατινόφωνη Δύση, από την άλλη πλευρά, η πρόσληψη, η χρήση και η εμπέδωση της αυγουστίνειας σκέψης εκ μέρους των θεσμικών διαχειριστών της αγιολογικής του μνήμης και των αμεσότερων μελετητών του έργου του εξέβαλε στον λεγόμενο “αυγουστινισμό”. Ήτοι, σε ένα σύνθετο πλέγμα ερμηνευτικών χειρισμών, παγιώσεων, δογματοποιήσεων ή απλώς καταχρήσεων της μιας ή της άλλης όψης και κυρίως άποψης του Αυγουστίνου, προκειμένου να επενδυθούν με δεσμευτικό κύρος και αναμφισβήτητη αυθεντία οι εκάστοτε ιεραρχικές, ποιμαντικές ή πνευματικές επιλογές και λύσεις σε σύστοιχα προβλήματα και αιτήματα κάθε εποχής. Κοινός παρονομαστής στις παραπάνω περιπέτειες της μνήμης και του έργου του Αυγουστίνου στην Ανατολή και στη Δύση οι σκόπιμες ή ασύνειδες παρερμηνείες, οι ιδεολογικές προβολές και οι ομολογιακές επενδύσεις εν αγνοία ή και εις βάρος του προσώπου και του έργου.
Η αντιφατική διαπίστωση αφενός της διαχρονικής και καθολικής αναγνώρισης του Αυγουστίνου ως αυθεντίας στον χώρο της χριστιανικής εμπειρίας και σκέψης και αφετέρου οι προαναφερθείσες περιπέτειες της μνήμης του καθώς και οι συχνά αντίθετες διαδρομές της στις κατά τόπους και κατά καιρούς πραγματώσεις του εκκλησιαστικού γεγονότος, αναδεικνύει τον επίσκοπο Ιππώνος σε ένα «σημείο αντιλεγόμενον», εξαιρετικά προκλητικό για την σύγχρονη θεολογική σκέψη καθώς και για την αγιολογική συνείδηση της σημερινής πιστεύουσας κοινότητας. Αυτές οι περιπέτειες και οι διαδρομές της μνήμης του Αυγουστίνου και της διαχείρισης της μνήμης του, μαζί με το θεολογικό μελάνι που χύθηκε σπάταλα για την ενδυνάμωση ή την αμφισβήτηση, την υπεράσπιση ή την ανασκευή, την επιστροφή ή τη λοξοδρόμηση τους, ανάλογα με τις εποχή και τις ιδιαίτερες ανάγκες της, κατέστησαν το θέμα του παρόντος Συμποσίου διπλά ελκυστικό για τους συμμετέχοντες. Καθένας από τους οποίους, αφού αναμετρήθηκε με τα ερμηνευτικά στερεότυπα, τις παγιωμένες προκαταλήψεις ή τις ποικίλες σκοπιμότητες που συσσώρευσε η βιβλιογραφία και η νοοτροπία της ομολογιακής του ιδιαιτερότητας, στη διάρκεια του Συμποσίου είχε τη δυνατότητα να στοχαστεί, να συζητήσει και, ενδεχομένως, να καταλήξει σε ερμηνευτικές λύσεις και υπερβάσεις, ικανές να ανταποκριθούν σε μια τίμια, ειλικρινή και σύγχρονη αποτίμηση του έργου και του προσώπου.
Περισσότερα στο ιστολόγιο Θεολογικά Δρώμενα
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου