Βράβευση τριών διδακτικών προτάσεων από το νέο Πρόγραμμα Σπουδών των Θρησκευτικών στο «Θεσμό Αριστείας» του Υπουργείου Παιδείας

Βράβευση τριών διδακτικών προτάσεων

από το νέο Πρόγραμμα Σπουδών των Θρησκευτικών

στο «Θεσμό Αριστείας» του Υπουργείου Παιδείας 

Μαρία Συργιάννη

Σχολική Σύμβουλος Θεολόγων

Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας 

Η δράση «Θεσμός αριστείας και ανάδειξη καλών πρακτικών στην Πρωτοβάθμια και Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση» θεσπίστηκε το 2010 από το Υπουργείο Παιδείας και στόχος της είναι η αξιοποίηση της καινοτομίας και της δημιουργικότητας που αναπτύσσεται στα σχολεία, για τον εμπλουτισμό και την ενδυνάμωση του εκπαιδευτικού έργου μέσα από την επιβράβευση και τη δημόσια ανάδειξη «βέλτιστων πρακτικών» της μαθησιακής διαδικασίας. Η δράση αποτελεί μία πρωτοβουλία που επιχειρεί να ανοίξει το δρόμο σε ένα σχολείο που επιδιώκει τη συνεχή βελτίωση, την αλλαγή, την πολυμορφία καθώς και σε μηχανισμούς συνεχούς ανατροφοδότησης και υποστήριξης της επαγγελματικής ανάπτυξης των εκπαιδευτικών.

Ο θεσμός βρήκε μεγάλη ανταπόκριση και σημείωσε μεγάλη επιτυχία αφού για τρεις συνεχείς χρονιές, εκπαιδευτικοί από όλη την Ελλάδα έλαβαν μέρος και βραβεύθηκαν για έργα και δράσεις που υλοποίησαν. Οι «καλές πρακτικές» αναρτώνται στον ιστότοπο της δράσης, στο «Αποθετήριο Καλών Πρακτικών» και αποτελούν μια δεξαμενή άντλησης ιδεών για όλους τους ενδιαφερόμενους (http://excellence.sch.gr).

Για το σχολικό έτος 2011-2012 κατατέθηκαν 470 έργα από 850 εκπαιδευτικούς, ενώ ο πληροφοριακός κόμβος δέχτηκε περισσότερες από 230.000 επισκέψεις, φτάνοντας συνολικά τις 440.000. Η κατανομή της αξιολόγησης των υποβληθέντων έργων έγινε με βάση το θεματικό πεδίο ανά ειδικότητα και η αξιολόγησή τους ολοκληρώθηκε με τη βοήθεια μη αμειβόμενης Επιστημονικής Επιτροπής, αποτελούμενης από 210 μέλη, καθηγητές Πανεπιστημίου, πρώην παρέδρους Π.Ι., Σχολικούς Συμβούλους, καθώς και εκπαιδευτικούς με αυξημένα προσόντα. Η διαδικασία της βαθμολόγησης προέβλεπε διπλή ανώνυμη κρίση και βαθμολόγηση σε συγκεκριμένα κριτήρια και προδιαγραφές, ενώ η τελική βαθμολογία προέκυψε από το άθροισμα της βαθμολογίας των 2 βαθμολογητών. Τα κριτήρια αξιολόγησης επικεντρώθηκαν στον καινοτόμο χαρακτήρα (θεωρητική τεκμηρίωση, παιδαγωγική προσέγγιση, προστιθέμενη αξία κλπ), τη συμβολή στη βελτίωση της διδακτικής πράξης και τα μαθησιακά αποτελέσματα, την παιδαγωγική αξία (προσωπική, κοινωνική, πολιτιστική ανάπτυξη, προσδοκίες, ενδιαφέροντα των μαθητών), την εφαρμοσιμότητα, τη συνεργασία και ανάπτυξη σχέσεων μεταξύ των μαθητών αλλά και των εκπαιδευτικών, την αλλαγή στάσεων και συμπεριφορών κ. ά. Η εκδήλωση βράβευσης των εκπαιδευτικών των οποίων τα έργα επιλέχθηκαν στο πλαίσιο του Θεσμού Αριστείας 2012 πραγματοποιήθηκε στις 2 Νοεμβρίου, στο χώρο του Υ.ΠΑΙ.Θ.Π.Α

Ανάμεσα στα εκατό (100) καινοτόμα βραβευμένα έργα, ποικίλων θεματικών πεδίων (διδακτικές προτάσεις, Σχολικές Δραστηριότητες Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης, Αγωγής Υγείας, Σταδιοδρομίας, διασχολικής συνεργασίας κλπ) και όλου του φάσματος της Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης (Νηπιαγωγείο, Δημοτικό, Γυμνάσιο, Λύκειο), συγκαταλέγονται τρεις διδακτικές προτάσεις για το μάθημα των Θρησκευτικών, οι οποίες σχεδιάστηκαν και υλοποιήθηκαν σε σχολικές τάξεις. Αξίζει να σημειωθεί ότι και οι τρεις βασίζονται στην επεξεργασία και παρουσίαση διδακτικών ενοτήτων και δραστηριοτήτων από το νέο Πρόγραμμα Σπουδών στα Θρησκευτικά, το οποίο από πέρυσι εφαρμόζεται πιλοτικά σε σχολεία της χώρας.

Τα βραβευθέντα έργα είναι:

Α. «Εκπαιδευτικό Σενάριο στο περιβάλλον του LAMS - Διδακτική ενότητα: “Εμείς και οι Άλλοι”, Θρησκευτικά Β΄ Γυμνασίου»

Σχολική μονάδα: 2^ο Πειραματικό Γυμνάσιο Θεσσαλονίκης.

Υπεύθυνοι εκπαιδευτικοί: Ιωάννα Κομνηνού (ΠΕ01) - Σμαράγδα Φαρίδου (ΠΕ01).

Β. «Πέντε διάσημοι Ιταλοί ζωγράφοι απεικονίζουν τη Γέννηση του Χριστού»

Σχολική μονάδα: 2^ο Πειραματικό Γυμνάσιο Θεσσαλονίκης

Υπεύθυνοι εκπαιδευτικοί: Αργύριος Σάγγος (ΠΕ08) - Σμαράγδα Φαρίδου (ΠΕ01)

Γ. «”Μείζων δε τούτων η αγάπη…”. Μοτίβα έντεχνου συλλογισμού (Artful Τhinking) στο μάθημα των θρησκευτικών με τη συνδρομή των Τ.Π.Ε»

Σχολική μονάδα: Μουσικό Σχολείο Κομοτηνής

Υπεύθυνοι εκπαιδευτικοί: Ευάγγελος Καραφυλλίδης (ΠΕ16) - Ξανθή Αλμπανάκη (ΠΕ01).

Ειδικότερα, στο έργο «Εκπαιδευτικό Σενάριο στο περιβάλλον του LAMS - Διδακτική ενότητα: “Εμείς και οι Άλλοι”, Θρησκευτικά Β΄ Γυμνασίου», η διδακτική πρόταση σχεδιάστηκε και εφαρμόστηκε  έχοντας ως κεντρικό θεματικό άξονα τη συνάντηση με τον «ξένο», τον «άλλο», το «διαφορετικό»  τόσο σε προσωπικό όσο και σε κοινωνικό επίπεδο αλλά και μέσα από τη διδασκαλία του Ευαγγελίου, την παράδοση και την ιστορική διαδρομή της Εκκλησίας (Κύριλλος-Μεθόδιος), το βιωμένο μήνυμα της αποδοχής και του σεβασμού του «άλλου» ως  μοναδικού και ανεπανάληπτου προσώπου (μελέτη περίπτωσης: Ακάκιος επίσκοπος Αμίδης, Μ. Σκόπτσοβα, Αρχιεπίσκοπος Σινά Δαμασκηνός). Βασικός στόχος ήταν η ανάπτυξη θρησκευτικής, κοινωνικής και πολιτισμικής συνείδησης που κατανοεί, σέβεται τη διαφορετικότητα και καλλιεργεί ανάλογες στάσεις και συμπεριφορές.

Οι εκπαιδευτικοί συνδύασαν τη φιλοσοφία των νέων Προγραμμάτων Σπουδών, με τον ψηφιακό εμπλουτισμό των διδακτικών εγχειριδίων (http://digitalschool.minedu.gov.gr)  και αξιοποίησαν ψηφιακά μέσα και ηλεκτρονικά περιβάλλοντα μάθησης (LAMS), για τη σύνδεση της σχολικής γνώσης σε ενιαία σύνολα. Οργάνωσαν τη διδασκαλία των βασικών θεμάτων της ενότητας, με πολλαπλές πηγές και ποικίλες δραστηριότητες και δημιούργησαν ένα  εκπαιδευτικό σενάριο με διδακτική μεθοδολογία και συγκεκριμένες παιδαγωγικές αρχές: εκπαιδευτικό πρόβλημα - διατύπωση στόχων - χαρακτηριστικά μαθητών - μέθοδος - ρόλοι - αξιολόγηση¹.

 Το  έργο «Πέντε διάσημοι Ιταλοί ζωγράφοι απεικονίζουν τη Γέννηση του Χριστού», που υλοποιήθηκε με μαθητές της Α΄ Γυμνασίου, είναι μια διαθεματική και πολυπρισματική διδακτική προσέγγιση του μαθήματος των Θρησκευτικών μέσω της τέχνης, που καλλιεργεί την αισθητική αντίληψη και ευαισθησία των μαθητών και προάγει τη δημιουργική σκέψη. Μέσα από έργα βυζαντινής εικονογραφίας και αναγεννησιακής θρησκευτικής ζωγραφικής, οι διδάσκοντες θέλησαν να δώσουν τη δυνατότητα στους ίδιους τους μαθητές να αποκρυπτογραφήσουν θεολογικούς συμβολισμούς και πανανθρώπινα, διαχρονικά μηνύματα. Βασίζεται σε παιδαγωγικές αρχές, αξιοποιεί σύγχρονες διδακτικές μεθόδους, αναδεικνύει τη διαμαθητική συνεργασία, αναπτύσσει τη διερευνητική-βιωματική μάθηση, την κριτική ικανότητα και την επικοινωνία μεταξύ των μαθητών. Μέσα από τη συνεργασία του θεολόγου με άλλες ειδικότητες εκπαιδευτικών συνδέει διάφορα γνωστικά –επιστημονικά πεδία με το μάθημα των θρησκευτικών (Αισθητική Αγωγή, Πληροφορική, Ξένες Γλώσσες κλπ), στοχεύοντας στην ολιστική προσέγγιση της γνώσης και τον ψηφιακό γραμματισμό, καθώς εφαρμόζει και εντάσσει τις νέες τεχνολογίες στη μαθησιακή διαδικασία ως εργαλεία γνώσης, αξιολόγησης και δημοσιοποίησης της εργασίας των μαθητών.

Τέλος, το έργο με τον τίτλο «”Μείζων δε τούτων η αγάπη…”. Μοτίβα έντεχνου συλλογισμού (Artful Τhinking) στο μάθημα των θρησκευτικών με τη συνδρομή των Τ.Π.Ε», συνδέει βιωματικά την τέχνη του λόγου (Ύμνος της Αγάπης), με την τέχνη της μουσικής και αναδεικνύει  το νόημα και τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα της χριστιανικής αγάπης όχι με συστημικό ή αφηρημένο τρόπο αλλά με τη βιωματική εμπλοκή των ίδιων των μαθητών (παρατήρηση, συναίσθημα, ανάλυση, στοχασμός, προσωπική έκφραση). Με αφόρμηση τη μελοποίηση του ύμνου από τον καθηγητή  της μουσικής του σχολείου και με την ιδιαιτερότητα της μουσικής παιδείας των μαθητών (Μουσικό Σχολείο), ο διδακτικός σχεδιασμός και η επεξεργασία των ενοτήτων «Οι πρώτες χριστιανικές κοινότητες» και «Η μεταστροφή του Αποστόλου Παύλου» της Γ΄ γυμνασίου, καθώς και η ανάπτυξη της διδακτικής τεχνικής Artful Τhinking, βασίστηκαν στο νέο Πρόγραμμα Σπουδών και πλαισιώθηκαν με δραστηριότητες, όπου οι μαθητές με ευχάριστο και δημιουργικό τρόπο διοχέτευσαν την αστείρευτη φαντασία και τον αυθορμητισμό τους στην αναζήτηση της δυναμικής των βιβλικών κειμένων και της μουσικής.   Στην αξιολόγηση αυτής της διδακτικής προσέγγισης διαπιστώθηκε ότι «…οι μαθητές τροποποίησαν τις απόψεις τους και υπερέβησαν  στερεότυπα ενώ οδηγήθηκαν και σε προσωπικές συνθέσεις.  Ο εσωτερικός διάλογος που αναπτύχθηκε στον κάθε μαθητή, βοήθησε να αναδυθούν όχι μόνο οι φανερές αλλά και οι κρυμμένες του πλευρές και δημιούργησε προϋποθέσεις για σύνθεση σε ένα άλλο επίπεδο… Στον ύμνο εμπλέκονται θέματα πνευματικού αγώνα, πίστης, αλαζονείας, φθόνου και στάθηκε αφορμή για να ξεκινήσει μια γόνιμη συζήτηση μεταξύ των μαθητών για τις συνθήκες που επικρατούν σήμερα, για τις σχέσεις των ανθρώπων καθώς και για ένα άλλο πλήθος θεμάτων, που έφερε στο προσκήνιο το κείμενο (ζήλεια, μοναξιά, κατάθλιψη)»².

Η αξιοποίηση και η ένταξη εφαρμογών  των Τεχνολογιών των Πληροφοριών και Επικοινωνίας (ΤΠΕ) -διαδίκτυο, video, movie maker, youtube-, ως εργαλείων στο σχεδιασμό και την υλοποίηση της παραπάνω διδακτικής προσέγγισης, ενεργοποίησαν και ενέπλεξαν τους μαθητές στην παραγωγή ψηφιακών προϊόντων (ιστοσελίδα, video, κλπ).

Οι παραπάνω βραβευμένες δράσεις³ αναμορφώνουν και ανασχεδιάζουν τις παραδοσιακές διδακτικές προσεγγίσεις στο μάθημα των θρησκευτικών, αξιοποιώντας το νέο ΠΣ, «το οποίο συνιστά παιδαγωγικό και διδακτικό πλαίσιο με πολλές εναλλακτικές διαδικασίες, με πολλαπλά κριτήρια και εργαλεία μάθησης,… αποσκοπεί στην καλλιέργεια κλίματος αναγνώρισης και αποδοχής, επικοινωνίας και κοινωνικών αλληλεπιδράσεων, στην αξιοποίηση γνώσεων και εμπειριών των μαθητών, στη διαμόρφωση ελκυστικού περιβάλλοντος μάθησης και στη σύνδεση με τη ζωή…Στοχεύει σε μια προσωποκεντρική και κοινωνιοκεντρική προσφορά και αναφορά της γνώσης, η οποία είναι πολύ κοντά στις αρχές της Ορθόδοξης θεολογίας για τον μοναδικό και ανεπανάληπτο χαρακτήρα του ανθρώπινου προσώπου»⁴.

Το σύγχρονο σχολείο έχει ανάγκη από το μάθημα των θρησκευτικών και από εκπαιδευτικούς, που έχουν στέρεες θεολογικές γνώσεις και συγχρόνως είναι δάσκαλοι, που αξιοποιούν στο μάθημά τους  παιδαγωγικές μεθόδους και εργαλεία, που προσαρμόζουν και διαφοροποιούν τη διδασκαλία τους ανάλογα με τις ιδιαίτερες συνθήκες της σχολικής τους τάξης, δάσκαλοι που μπορούν να συνδυάζουν τη δημιουργικότητα με τη φαντασία για να αναβαθμίσουν και να δώσουν ζωντάνια στο θρησκευτικό μάθημα, δάσκαλοι που  συναντούν τα ενδιαφέροντα και τις αγωνίες των μαθητών, που προσφέρουν δρόμους και τρόπους ενέργειας,  ανακάλυψης γνώσεων, δημιουργίας στάσεων, δάσκαλοι που τολμούν να αναμετρηθούν με την πρόκληση…

Και είναι σίγουρο πως έχουμε τέτοιους εκπαιδευτικούς στα σχολειά μας. Διακρίνονται και βραβεύονται, απαντώντας έτσι στην «ανέξοδη» κριτική της κινδυνολογίας και καταστροφολογίας.

ΥΠΟΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ: 

1.    Σύμφωνα με τους εκπαιδευτικούς που το σχεδίασαν μπορεί να αποτελέσει πρότυπο και δυνατότητα εφαρμογής σε όλες τις διδακτικές ενότητες του νέου Προγράμματος Σπουδών στο μάθημα των Θρησκευτικών, τόσο στη Β/θμια όσο και την Α/θμια εκπαίδευση.

2.    Από το « Έντυπο Ανάπτυξης του περιεχομένου της καινοτόμου δράσης», που κατέθεσαν οι εκπαιδευτικοί που έλαβαν μέρος στο Θεσμό Αριστείας 2012.

3.    Έχουν αναρτηθεί στις διευθύνσεις:

http://angelitosalumnos.blogspot.com

http://parvuliteologi.blogspot.gr/2012/03/lam.html http://albanaki.blogspot.gr/2011/12/blog-post_19.html     

4.    Επιτροπή Εμπειρογνωμόνων για την εκπόνηση νέου ΠΣ στα Θρησκευτικά Δημοτικού Γυμνασίου, Υπόμνημα για το νέο ΠΣ στα Θρησκευτικά Δημοτικού και Γυμνασίου, 30-3-2012.