του Κωνσταντίνου Ζορμπά
«Αυγούστου μοναρχήσαντος επί της γης, η πολυαρχία των ανθρώπων επαύσατο… υπό
μίαν βασιλείαν εγκόσμιον, αι πόλεις γεγένηται…» (Εσπερινός Χριστουγέννων,
Δοξαστικό, Ήχος β’)
Το 2013 ορίστηκε επίσημα ως το «Ευρωπαϊκό Έτος των Πολιτών». 20 χρόνια μετά
την κατοχύρωση της ιθαγένειας της Ένωσης, το Ευρωπαϊκό Έτος των Πολιτών αποτελεί
μια μοναδική ευκαιρία για να μελετήσουμε τόσο όσα επιτεύχθηκαν ήδη για τους
πολίτες όσο και στην εκπλήρωση των προσδοκιών τους για το άμεσο μέλλον. Οι
εκδηλώσεις που θα πραγματοποιηθούν, καθ’ όλη τη διάρκεια του Ευρωπαϊκού Έτους
(2013), θα επικεντρωθούν στα δικαιώματα των πολιτών που τους παρέχει η Ευρωπαϊκή
Ένωση και θα δώσει το έναυσμα για μια πανευρωπαϊκή συζήτηση με τους πολίτες
σχετικά με ποια μορφή θα πρέπει να έχει η Ευρωπαϊκή Ένωση και ποιές
μεταρρυθμίσεις απαιτούνται για τη βελτίωση της καθημερινής τους ζωής. Είναι
γεγονός αδιαμφισβήτητο ότι «20 χρόνια μετά την κατοχύρωση της ιθαγένειας της
Ευρωπαϊκής Ένωσης, ήρθε η ώρα να αναλογιστούμε σε ποιο σημείο βρισκόμαστε και τι
θα πρέπει να φέρει το μέλλον», δήλωσε η Αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής
Viviane Reding, Επίτροπος για θέματα δικαιοσύνης και ιθαγένειας.
***
Οι ποικίλες πρωτοβουλίες και τα προγράμματα για την εκπαίδευση για
δημοκρατικούς πολίτες εξυπηρετούν την ανάγκη να πλησιάσουν οι πολίτες την Ευρώπη
και να τους επιτραπεί να συμμετάσχουν πλήρως στην οικοδόμησή της. Αυτές οι
προσπάθειες όμως συναντούν τον δικαιολογημένο, πολλές φορές, ευρωσκεπτικισμό των
ευρωπαίων πολιτών αδιαφορώντας για τη συμμετοχικότητά τους στα ευρωπαϊκά
δρώμενα.
Η πρόσφατη ευρωπαϊκή βιβλιογραφία επιβεβαιώνει τα παραπάνω. Το βιβλίο «Το
Σύνταγμα της Ευρώπης» (La Constitution de l’ Europe, έκδ. Gallimard, Paris 2012)
του Juergen Habermas, η πολεμική των Daniel Cohn-Bendit και Guy Verhofstadt,
«Ευρώπη στάσου όρθια!» (Debout l’ Europe, έκδ. Actes Sud, Brussels 2012) ή το
βιβλίο της Sylvie Goulard και του Mario Monti «Η Δημοκρατία στην Ευρώπη» (De la
démocratie en Europe. Voir plus loin, έκδ. Flammarion, Paris, 2012), ακόμη και
τα βιβλία «Ο αγγελιοφόρος της Ευρώπης» (Le messager de l’ Europe) του Robert
Menasse ή «Η κρίση που έρχεται» (La crise qui vient. La nouvelle fracture
territorial, έκδ. Seuil, Ρaris, 2012) του Laurent Davezies και πολλών άλλων
πολιτικών, ακαδημαϊκών ή φιλοσόφων κάνουν την ίδια διαπίστωση: η κρίση πρέπει να
ερμηνευθεί ως μια ευκαιρία για μια απαραίτητη εκβάθυνση και προβληματισμό της
Ευρώπης μαζί με τον πολίτη. Παρόλα αυτά, οι παραπάνω συγγραφείς δεν δίδουν
κάποια θετική απάντηση στο κρίσιμο ερώτημα πώς θα εξηγήσουν συγκεκριμένα στον
ευρωπαίο «πολίτη» τα επόμενα βήματα προς μια κοινή ευρωπαϊκή φορολογική
πολιτική, τον προϋπολογισμό της λιτότητας, το ενδιαφέρον για μια ομοσπονδιακή
Ευρώπη κ.ά.
Αυτή η άποψη υποστηρίζεται και από κορυφαίους πολιτικούς. Ο Πρόεδρος της
Ευρωπαϊκής Επιτροπής Jose Manuel Durão Barroso, δήλωσε, στο Ευρωπαϊκό
Κοινοβούλιο (12 Σεπτεμβρίου 2012), ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση συνεχίζει να βρίσκεται
σε κρίση, λόγω της κοινωνικής αλλά και πολιτικής κρίσης, κυρίως δε λόγω της
κρίσης εμπιστοσύνης των πολιτών απέναντι στους ευρωπαϊκούς θεσμούς. Αυτή η κρίση
αποτελεί καταρχήν μια πρόκληση για την πολιτική και την οικονομία αλλά και μια
πρόκληση για την εκπαίδευση, η οποία μπορεί να προωθήσει και να ενισχύσει άμεσα
τη δημοκρατία, τη συμμετοχικότητα και την αλληλεγγύη.
Στις 12 Οκτωβρίου 2012, η Νορβηγική Επιτροπή Νόμπελ, τίμησε την Ευρωπαϊκή
Ένωση με το Νόμπελ Ειρήνης για το 2012. Στην επίσημη ανακοίνωση σημειώθηκε,
μεταξύ άλλων, ότι οι προκάτοχοι της Ευρωπαϊκής Ένωσης συνέβαλλαν, πάνω από έξι
δεκαετίες, στην προώθηση της ειρήνης, της συμφιλίωσης, της δημοκρατίας και των
ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην Ευρώπη. Αυτό σημαίνει ότι η Νορβηγική Επιτροπή
Νόμπελ εστιάζει την προσοχή της στο πιο σημαντικό επίτευγμα της Ευρωπαϊκής
Ένωσης που είναι ο αγώνας της για την ειρήνη, τη συμφιλίωση, τη δημοκρατία και
τα ανθρώπινα δικαιώματα και κατάφερε να μετατρέψει την Ευρώπη «από μια ήπειρο
πολέμου σε ήπειρο ειρήνης»! Αυτό είναι το πραγματικό μήνυμα, μήνυμα που
επικεντρώνεται στην εκπαίδευση και στα ουσιαστικά αποτελέσματά της. Η εκπαίδευση
για δημοκρατικούς πολίτες είναι ένα ζητούμενο και μάς αφορά όλους για ένα
καλύτερο μέλλον για τους πολίτες της Ευρώπης.
Η ανησυχία βέβαια επικεντρώνεται ως προς την νεολαία. Το 2005, ο Ján Figel,
πρ. Επίτροπος για την εκπαίδευση, την κατάρτιση, τον πολιτισμό και τη
διαπολιτισμικότητα δήλωσε ότι η «εκπαίδευση, η οποία πρέπει να περιλαμβάνει την
εκμάθηση για τα δικαιώματα και τα καθήκοντα των πολιτών, το σεβασμό των
δημοκρατικών αξιών και των ανθρώπινων δικαιωμάτων, τη σημασία της αλληλεγγύης
και της θρησκευτικής ελευθερίας σε μια δημοκρατική κοινωνία, προετοιμάζει τους
νέους για να γίνουν υπεύθυνοι και ενεργοί πολίτες» (Πρόγραμμα Eurydice, 2005,
σελ. 3).
Αυτή η δήλωση απεικονίζει μία κοινωνική αλήθεια ότι η πλειοψηφία των πολιτών
στην Ευρώπη δεν αισθάνονται αρμόδιοι, πολλοί δε περισσότερο δεν επιθυμούν να
είναι ενεργοί πολίτες, στη διαμόρφωση της τοπικής και της ευρωπαϊκής κοινωνίας
τους. Ομοίως και στη «Χάρτα του Συμβουλίου της Ευρώπης για την εκπαίδευση για
δημοκρατικούς πολίτες και τα ανθρώπινα δικαιώματα», η οποία υιοθετήθηκε από την
Επιτροπή των Υπουργών, στις 11 Μαΐου 2010, μεταξύ άλλων, σημειώνει, ότι
εκπαίδευση «σημαίνει κατάρτιση, ευαισθητοποίηση και δραστηριότητες που στοχεύουν
στην κατανόηση και τη στάση μας ως πολίτες απέναντι στα δημοκρατικά δικαιώματα
και τις αρμοδιότητές μας στην κοινωνία, για σεβασμό της ποικιλομορφίας και της
δημοκρατικής ζωής, εν όψει της προώθησης και της προστασίας της δημοκρατίας και
του κράτους δικαίου».
***
Αλλά εάν αυτό αποτελεί πρόσκληση προς όλους τους πολίτες τί θα μπορούσε να
πει ο πολίτης-πιστός; Με ποιο τρόπο θα μπορούσαν οι Εκκλησίες να συμβάλλουν στη
συζήτηση αυτή και μάλιστα μέσα από την εκπαιδευτική διαδικασία (κατηχητικές
πρωτοβουλίες των ενοριών); Ποιος μπορεί να είναι ο ρόλος των Εκκλησιών; Πώς
εκφράστηκε η έννοια του πολίτη στην πρώτη κοινότητα των Ιεροσολύμων αλλά και
αργότερα;
Ένας τρόπος για να βελτιωθεί η ευρωπαϊκή δημοκρατία, υπό την ευρύτερη έννοια,
είναι η ενεργή δράση των πολιτών στη ζωή της κοινωνίας. Οι Εκκλησίες, ως
σημαντικό κομμάτι της Κοινωνίας των Πολιτών, μπορούν και παίζουν ένα σημαντικό
ρόλο στην προετοιμασία των ανθρώπων για να ζήσουν ως υπεύθυνα μέλη στις
δημοκρατικές κοινωνίες.
Στις ημέρες μας υπάρχει μια έντονη ανάγκη για να επαναπροσδιοριστεί ο ρόλος
των Εκκλησιών στην κοινωνία. Επίσης πρέπει να ενθαρρυνθούν και οι κυβερνήσεις,
ώστε να μπορέσουν να αποδεχθούν το γεγονός ότι κάθε μορφή γνήσιας πίστης
αποτελεί φυσικό κομμάτι της δημοκρατικής διαδικασίας.
Στις ευρωπαϊκές κοινωνίες, συνολικά, οι Εκκλησίες πρέπει να επιμείνουν στο
γεγονός ότι η συνειδητοποίηση των δικαιωμάτων του πολίτη προέρχεται από την
αποδοχή των ευθυνών του κάθε πολίτη-πιστού να διακονήσει τον πλησίον του,
ανεξαρτήτου φύλου, έθνους ή θρησκείας. (Βλ. Γαλ.,3:28. Πρβλ περισσότερα
Recommendation CM/Rec 2001, 7).
Τί θα μπορούσαν να κάνουν οι Εκκλησίες και οι Θεολογικές Σχολές πάνω στο θέμα
του έτους των πολιτών;
1. Διεξαγωγή σχετικής θεολογικής έρευνας για την έννοια της εκπαίδευσης και
του πολίτη-πιστού. Πώς τοποθετείται ο πιστός ως υπεύθυνος πολίτης και πώς ο
πολίτης ως θρησκευόμενο πιστός; Υπάρχει μια τεκμηριωμένη θεολογική προσέγγιση;
Πώς εφαρμόζετε η έννοια του δημοκρατικού πολίτη στη θεσμική ζωή μιας τοπικής
Εκκλησίας;
2. Μελέτη συγκεκριμένων εκπαιδευτικών προγραμμάτων τα οποία προωθούν την
ευθύνη, την ενδυνάμωση των σχέσεων, την ακεραιότητα, το σεβασμό και την
ελευθερία.
3. Ιδιαίτερα στο χώρο της ορθόδοξης παράδοσης η εκπαίδευση μπορεί να συμβάλει
στη διαμόρφωση συνειδητών πολιτών που θα συμμετάσχουν δημιουργικά στις
δραστηριότητες της τοπικής κοινωνίας (π.χ. χορός, δράμα, αθλητισμός, ανάπτυξη
των διαπροσωπικών σχέσεων και των κοινωνικών δεξιοτήτων).
4. Ποια είναι τα όρια μας απέναντι στην ανοχή (tolerance); Αν και η
ποικιλομορφία και η ανοχή είναι κοινές αξίες στην Ευρώπη σήμερα, δυστυχώς, δεν
είναι απόλυτα αποδεκτές. Πολλοί μάλιστα αμφισβητούν τον ανοικτό ρόλο του
Μαθήματος των Θρησκευτικών και θεωρούν ότι δεν έχει σχέση ούτε με το σύγχρονο
σχολείο ούτε και με τη σύγχρονη κοινωνία. Με τον τρόπο αυτό υποβιβάζουν τόσο τη
σημασία του όσο και την ιδιαίτερη σημασία ενός θρησκευτικού γραμματισμού
υποχρεωτικού και ισότιμου με όλα τα υπόλοιπα μαθήματα.
5. Πώς θα μπορούσαν να συνεργασθούν οι Αντιπροσωπείες των Εκκλησιών στην
Ευρωπαϊκή Ένωση για το έτος των Πολιτών; Με ιδιαίτερη ικανοποίηση διαβάσαμε ότι
η Αντιπροσωπεία της Εκκλησίας της Ελλάδος στις Βρυξέλλες προτίθεται να
«οργανώσει σειρά συναντήσεων προβληματισμού, στις οποίες η βασική μας συμβολή θα
είναι η πεποίθηση ότι η σκέψη και η ύπαρξη του καθενός μας γονιμοποιείται και
καρποφορεί με τη Χάρη Εκείνου που μολονότι δεν είχε «ποῦ τὴν κεφαλὴν κλίνῃ» εν
τούτοις πλούτισε και ομόρφυνε τον κόσμο μας» (Χριστουγεννιάτικες ευχές).
Τα παραπάνω συνδέονται άμεσα με τα δικαιώματα των πολιτών, όπως εκφράστηκαν
στη Συνθήκη της Λισσαβόνας, και μάλιστα στο άρθρο 17 σε ότι αφορά την ταυτότητα
των Εκκλησιών, τα οποία συμπεριλαμβάνουν την Πρωτοβουλία των Πολιτών και τη
διαβούλευση, ως άμεσα εργαλεία τεράστιας σημασίας για την ενίσχυση της
δημοκρατίας. Το Ευρωπαϊκό Έτος των πολιτών θα δώσει σε όλους την ευκαιρία να
ευαισθητοποιήσουμε τους Ευρωπαίους πολίτες, ώστε να αντιληφθούν ότι μπορούν να
έχουν και μεγαλύτερη πρόσβαση στην ενημέρωση αλλά και άμεση προσωπική συμμετοχή
στις αποφάσεις.
Πληροφορίες για το έτος των πολιτών:
Πρόγραμμα Eurydice:
-------------------------------------------------
Σημείωση: Δημοσιεύθηκε για πρώτη φορά στο amen.gr
Πηγή: ΘΕΟΛΟΓΟΙ ΚΡΗΤΗΣ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου