Παναγιώτης Θωμά, Η γυναίκα του Λωτ και η σύγχρονη θεολογία (Παρουσίαση βιβλίου)

Τις ημέρες που ετοίμαζα το κείμενό μου για τη σημερινή παρουσίαση, συνέπεσε να ακούσω αρκετές φορές ένα τραγούδι από την πιο πρόσφατη δισκογραφική δουλειά της Ελένης Βιτάλη, σε στίχους και μουσική δικά της. Το τραγούδι τιτλοφορείται «Χαραμάδα» και οι στίχοι του μιλάνε για τη «μικρή χαραμάδα με φως». Μέσα στο φως αυτής της χαραμάδας αποκαλύπτεται «Το θαύμα του χαδιού, το θαύμα της ψυχής, το θαύμα του φιλιού, το θαύμα της ζωής». Σχεδόν αβίαστα αυτή τη χαραμάδα, όπως την περιγράφουν οι στίχοι της Βιτάλη, τη συνέδεσα με το δημιουργικό «ανάμεσα», το ανάμεσα σε Ανατολή και Δύση, που με αφορμή τον Γιάννη Τσαρούχη επιχειρεί να περιγράψει ο Χρυσόστομος Σταμούλης στο βιβλίο του Η γυναίκα του Λωτ και η σύγχρονη θεολογία.

Η σχετική με τον Τσαρούχη μελέτη αποτελεί κατακλείδα του βιβλίου. Καθώς περιδιάβαζα για αρκετές εβδομάδες στις σελίδες της Γυναίκας του Λωτ, γινόταν όλο και εντονότερη η αίσθησή μου, ότι σκόπιμα ο Χρυσόστομος Σταμούλης κράτησε για το τέλος τη μελέτη για τον Έλληνα ζωγράφο. Ο λόγος για την επιλογή αυτή του συγγραφέα και μουσικού μου φαινόταν απλός και ξεκάθαρος και αποδείκνυε πως με τέχνη ο μαέστρος πέτυχε τη λειτουργική ενότητα μορφής και περιεχομένου. Γιατί, τα κείμενα του παρόντος τόμου χαρακτηρίζονται από την πρόθεσή του να κινηθεί θεολογικά κάπου ανάμεσα, σε ένα χώρο που παρέμεινε εν πολλοίς παρθένος και ανέγγιχτος, αλλά και ανάμεσα σε Δύση και Ανατολή. Ο Σταμούλης παλεύει να συλλέξει όλα τα θεολογικώς πολύτιμα, από όπου και αν προέρχονται, παντρεύοντας έτσι τα κατά άλλους διεστώτα. Πρόκειται για σύνθεση και όχι σύγχυση. Η Δύση παραμένει Δύση, κι Ανατολή Ανατολή, καθώς τα ιδιώματά τους αντιδίδονται στο ένα σώμα της αλήθειας, στο ενυπόστατο πραγματικό. Έτσι, ο Χριστός, η σαρκωμένη αλήθεια της Εκκλησίας, είναι ο άξονας γύρω από τον οποίο κινείται όλη η θεολογία, αλλά και η πολιτιστική πρόταση του Σταμούλη. Αυτό αποδεικνύεται για ακόμα μια φορά στο βιβλίο που σήμερα παρουσιάζουμε.

Ξεκίνησα την παρουσίασή μου με τραγούδι. Η επιλογή αυτή δεν είναι τυχαία. Θα παραδεχόμουν, ότι έγινε συνειδητά και εσκεμμένα. Γιατί όσο μου επιτρέπει η γνωριμία μου με το έργο και την προσωπικότητα του Χρυσόστομου Σταμούλη, θα έλεγα με παρρησία, πως όραμα του Καθηγητή της Χριστιανικής αισθητικής και μουσικοσυνθέτη από τη Θεσσαλονίκη είναι να φτιάχνει συνεχώς ένα τραγούδι για τη ζωή. Τη ζωή που δεν αρνείται την τραγική μοίρα του ανθρώπου, μα τη βιώνει στο έπακρο, ζώντας την απόγνωση ως δώρο και την κατάβαση στον Άδη, ως τον μόνο τρόπο για να γίνει η ψυχή τόπος της οικουμενικής αγάπης. Αυτός είναι ο δρόμος που έδειξε ο Γέρων Σωφρόνιος του Έσσεξ, που ο Σταμούλης μας παρουσιάζει στη Γυναίκα του Λωτ, ως μύστη του καλότυχου διχασμού, της λυτρωτικά δημιουργικής αντίφασης.

Στο τραγούδι του Σταμούλη, η ζωή αγκαλιάζει τον ίδιο τον θάνατο και έτσι διά του έρωτος κατορθώνεται η υπέρβαση του θανάτου. Διά του έρωτος που στρέφεται ταυτόχρονα προς τον Νικήσαντα το θάνατο, προς τους αδερφούς και τους φίλους και προς την ομορφιά της δημιουργίας. Έναν τέτοιο έρωτα βίωσε ο Γέρων Ιωσήφ ο Ησυχαστής, ο Γέρων Πορφύριος αλλά και ο Αλέξανδρος Σμέμαν, την πορεία των οποίων ο Σταμούλης επιχειρεί να φωτίσει στις σελίδες του βιβλίου του, ακροβατώντας μεταξύ απολυτοποιήσεων και μονόπλευρων ερμηνειών, που κρατούν φυλακισμένη στη μοναξιά της μια στεγνή από αισθητική αλήθεια. Οι ερμηνείες αυτές και όσοι τις αντιπροσωπεύουν δεν κινήθηκαν ποτέ στο «ανάμεσα», στη μικρή χαραμάδα, όπου φέγγει το λυτρωτικό φως που επιτρέπει τη ζωή. Τη ζωή που είναι πάντα χαρμολύπη και που δε γνωρίζει άλλο γέλιο, απ’ το γέλιο που είναι γεμάτο λύπη και γεμάτο μνήμη. Όποιος θυμάται πενθεί και όποιος μπορεί να πενθήσει, μπορεί και να γελάσει στ’ αλήθεια, όπως μας μαθαίνει ο Ιωάννης Χρυσόστομος, μέσα από την προσέγγιση του Σταμούλη, που αποτελεί ουσιαστική συμβολή στον τρόπο ανάγνωσης των Πατέρων. Μέσω αυτής της προσέγγισης αποκαλύπτεται το όλον και όχι ένα μόνο κομμάτι του, κάτι που θα αδικούσε την Εκκλησία και τη ζωή της, μειώνοντας τελικά τον ίδιο τον άνθρωπο. Η ζωή της χαρμολύπης καταφάσκει το παρόν, αρνείται την ειδωλοποίηση του παρελθόντος, ή την δραπέτευση προς ένα ετεροκοσμικό, εξιδανικευμένο και ειδυλλιακό μέλλον, η οποία συνοδεύεται με την απώλεια του εδώ και του τώρα, που για τον Πεντζίκη δεν συνιστά τίποτα άλλο από αμαρτία.

 

Για περισσότερα στο : antidosis