Η προς Ρωμαίους, το «Απολεσθέν Ευαγγέλιο» και η σύγχρονη ερμηνευτική: Το ζήτημα της ομοφυλοφιλίας και η ηγετική θέση της γυναίκας

Η εισήγηση του ομότιμου καθηγητή του Τμήματος Θεολογίας του ΑΠΘ Πέτρου Βασιλειάδη στο Biblicum της 15ης Δεκεμβρίου 2014

Η προς Ρωμαίους επιστολή είναι η εκτενέστερη της Κ.Δ. στην οποία βρίσκουμε την πληρέστερη έκθεση του παυλείου ευαγγελίου, έχοντας αναμφισβήτητα επηρεάσει καταλυτικά την χριστιανική πίστη. Αν και υπομνηματίστηκε και από τις δυο θεολογικές σχολές της ελληνικής αρχαιότητας, Αλεξάνδρειας (Ωριγένης, Κύριλλος) και Αντιόχειας (Θεόδωρος, Θεοδώρητος, Χρυσόστομος), τον συγγραφέα της επιτομής της Ορθόδοξης θεολογίας (Δαμασκηνός), της λατινικής γραμματείας (Αυγουστίνος, [Ρωμ. 13,13]Εξομολογήσεις, 8.12), αλλά και τους μεταγενέστερους υπομνηματιστές, τόσο τους έλληνες (Οικουμένιος, Θεοφύλακτος), όσο και τους λατίνους του μεσαίωνα (Aκινάτης Μελάγχθων, Λούθηρος). Η μεγάλη όμως έκρηξη ενδιαφέροντος παρουσιάστηκε στην νεότερη εποχή, με την πληθώρα κριτικών επιστημονικών εξηγητικών υπομνημάτων και μονογραφιών, με κλασσικό παράδειγμα το έργο του Κ. Barth, το υπόμνημα του οποίου το 1918 δικαίως θεωρήθηκε «βόμβα στα θεμέλια των θεολόγων» (KarlAdams). Hσύγχρονη Ορθόδοξη επιστημονική παραγωγή αντίθετα είναι από αμελητέα έως μηδαμινή.

Η σπουδαιότητά της, όμως, διαφαίνεται – με βάση τη νεότερη κριτική του κειμένου – και κατά την πρώτη φάση διάδοσης της επιστολής. Η παράλειψη π.χ. των αρχικών παραληπτών (τη ούση εν Ρώμη) σε ορισμένα χειρόγραφα αποτελεί πιθανότατα εσκεμμένη προσπάθεια – αναφοράς του περιεχομένου της στην ευρύτερη χριστιανική κοινότητα, αν και μεταγενέστερα η θέση της στον κανόνα δεν ήταν αυτή των καθιερωμένων πλέον έντυπων εκδόσεων, της προμετωπίδας δηλ. των επιστολικών κειμένων της Κ.Δ.. Εδώ να σημειώσουμε πως η αρχαιότερη πληρέστερη σωζόμενη συλλογή της Κ.Δ. είναι εκείνη του p46, των παπύρων του ChesterBeattyαπό το 200 μ.Χ. περίπου, και περιέχει τμήματα των κεφ. 5, 6, 8, 9, 10, 11, 12, 13, 14, 15, και 16. Το σύνολο του κειμένου της προς Ρωμαίους διασώζεται ως γνωστόν στον πλέον αξιόπιστο Αλεξανδρινό τύπο κειμένου: codex Sinaiticus και codex Vaticanus (Β), του 4ου μ.Χ αι., και codex Alexandrinus (Α) του 5ου. Και να πούμε και λίγα λόγια, σημαντικά για τα χωρία που θα μας απασχολήσουν στη συνέχεια: Η προς Ρωμαίους επιστολή ούτε αποτελεί απάντηση σε ερωτήματα χριστιανικής κοινότητας σε αντίθεση π.χ με την Α’ Κορινθίους, ούτε συγκεκριμένη αντίδραση σε αιρετική στάση ή διδασκαλία, όπως π.χ. η προς Γαλάτας.

*

Σε πρόσφατη μελέτη μου αφιερωμένη στον Οικουμενικό Πατριάρχη, έθετα ευθέως το εξής ερώτημα: τι συνέβη και η προγραμματική διακήρυξη του Ιησού περί της νέας μεσσιανικής εποχής (Λουκ 4,16εξ), που περιλάμβανε και την κοινωνική απελευθέρωση σύμφωνα με το κήρυγμα των Προφητών (Ησ 61,1εξ κλπ), και οι συνέπειές της στην (προ-παύλεια ασφαλώς) βαπτισματική ομολογία «οὐκ ἔνι ᾿Ιουδαῖος οὐδὲ ῞Ελλην, οὐκ ἔνι δοῦλος οὐδὲ ἐλεύθερος, οὐκ ἔνι ἄρσεν καὶ θῆλυ» (Γαλ 3,28), σε λιγότερο από μια γενιά μετά τον σταυρικό του θάνατο, ουσιαστικά δηλαδή με τη διδασκαλία του Αποστόλου Παύλου, εξαφανίστηκε ή τουλάχιστο κατέστη περιθωριακή;

Για περισσότερα στο: ΘΕΟΛΟΓΙΚΑ ΔΡΩΜΕΝΑ