Η ομιλία του αναπληρωτή καθηγητή του Τμήματος Θεολογίας του ΑΠΘ στην Ι.Μ. Βλατάδων για τον εορτασμό του Αποστόλου Παύλου
Θεοφιλέστατε,
κύριε Διευθυντά του Ιδρύματος,
κυρίες και κύριοι
Για μια ακόμη φορά συναχθήκαμε στον φιλόξενο αυτόν χώρο του Οικουμενικού Πατριαρχείου μας για να τιμήσουμε τoν «τρισμέγιστο φωστήρα» απόστολο Παύλο. Ήδη κατά τον εσπερινό και την θεία λειτουργία η κοινότητα των πιστών αναγνώρισε και τίμησε την προσφορά του Σαούλ του «θείου αυτού σαγηνευτή των εθνών». Σε μας απομένει να επισημάνουμε λίγα ακόμη για τον Παύλο, ψήγματα, αφιερωμένα στον μεγάλο απόστολο, ψήγματα, που συμπυκνωμένα περιέχονται στις εκφράσεις του απολυτίκιου του αγίου που μόλις ψάλαμε, και τα οποία περιγράφουν τον Σαύλο ως τον «Αθηναίων διδάσκαλο» και της «Οικουμένης αγλάισμα».
Γιατί όμως «Αθηναίων διδάσκαλο», αφού γνωρίζουμε από την περιγραφή του Λουκά ότι ο Παύλος μόνον ειρωνικά σχόλια απεκόμισε από τους φιλοσοφημένους Αθηναίους, όταν μίλησε σε αυτούς; Και γιατί «οικουμένης αγλάισμα», αφού πολλοί παραδοσιακοί χριστιανοί, της ημεδαπής και της αλλοδαπής, θεωρούν τον Παύλο ως τον νευρωτικό «new born christian», για να χρησιμοποιήσω σύγχρονη ορολογία, ο οποίος αποκηρύσσει μετά βδελυγμίας την παλιά του πίστη και αγωνίζεται με αντιεβραϊκό μένος, ως ένα είδος «Νενέκου», να στεριώσει τη νέα πίστη, τη μοναδική πίστη, την αλάνθαστη πίστη, την μη έχουσα ίχνος από τα ιουδαϊκά ψεγάδια της πατρογονικής του θρησκείας;
Φοβούμαι ή μάλλον είμαι πεπεισμένος ότι όλοι οι παραπάνω φωτογράφισαν τον Παύλο με ευρυγώνιο φακό και τον παρουσίασαν παραμορφωμένο.
Αντίθετα, η σύγχρονη έρευνα έδειξε πώς ο απόστολος Παύλος είναι και φιλοσοφημένος νους και οικουμενικός άνδρας. Φυτεύει την χριστιανική δοξασία στο πολιτισμικό περιβάλλον της εποχής του και την ενδυναμώνει με την φιλοσοφική καβαλίνα του ελληνορωμαϊκού κόσμου. Αυτό φαίνεται όταν διαβάζουμε τόσο τις δικές του επιστολές όσο και τις επιστολές εκείνες που έγραψαν αργότερα οι μαθητές του στην Έφεσο, στο μεγάλο αυτό εργαστήρι του χριστιανισμού του πρώτου και του δεύτερου μ.Χ. αιώνα.
Αγαπητές και αγαπητοί μου,
δεν σκοπεύω να σας κουράσω. Ζητώ μόνον την υπομονή σας να σας δείξω με ένα παράδειγμα την αλήθεια των όσων παραπάνω υποστήριξα. Αναφέρομαι στην φιλοσοφική έννοια της «αυτάρκειας» και στο επίθετο «αυτάρκης», που είναι λέξεις κεντρικής σημασίας για τον ελληνορωμαϊκό πολιτισμό, που τότε κυριαρχούσε στον μεσογειακό χώρο, στον χώρο δηλαδή που μεγάλωσε και ανδρώθηκε και ο Σαούλ και οι συμπατριώτες του Ιουδαίοι.
Αξιοπρόσεκτο επίσης είναι ότι η έννοια «αυτάρκεια» και το επίθετο «αυτάρκης» απαντούν στην μετάφραση των Εβδομήκοντα, μόνον στα βιβλία της λεγόμενης σοφιολογικής γραμματείας[1]. Αντίθετα και οι δύο παραπάνω λέξεις χρησιμοποιούνται υπερβαλλόντως από τον μεγάλο Ιουδαίο θεολόγο και φιλόσοφο, τον Φίλωνα από την Αλεξάνδρεια, τον άνδρα που τόσο επηρέασε την δική μας Πατερική Θεολογία.
Τα παραπάνω, δείχνουν την πνευματική οικειότητα των ελληνιστών Ιουδαίων προς τον ελληνορωμαϊκό πολιτισμό, οικειότητα που συνεχίζει να συντηρεί και ο χριστιανός πλέον Παύλος. Ως μέλος του πρώτου χριστιανισμού, ο Σαούλ ήλθε σ’ επαφή με τους πολιτισμούς της περιοχής και ανάπτυξε με αυτούς μια πολυδιάστατη επικοινωνία, στο πλαίσιο της οποίας προσέλαβε και ενσωμάτωσε θύραθεν αρχές και αξίες. Τα παραδείγματα είναι πολλά. Εμείς θα εξετάσουμε σήμερα πώς μέσω του αποστόλου των εθνών η αντίληψη περί αυτάρκειας της ελληνορωμαϊκής φιλοσοφίας επηρέασε τις αντιλήψεις των πρώτων χριστιανών.
Πριν όμως προχωρήσουμε στο καθεαυτό θέμα μας, λίγα λόγια για τον πολιτισμό και τον ορισμό του. Δύσκολο εγχείρημα, όταν μάλιστα αυτό επιχειρείται από έναν μη ειδικό. Γι’ αυτό καταφεύγω σε έναν από τους πολλούς διατυπωμένους ορισμούς, που οριοθετεί τον πολιτισμό ως το «το ενοποιημένο σύνολο συστημάτων, τα οποία εμπεριέχουν από τη μια μεριά συγκεκριμένες ιδέες, αισθήματα και αξίες και από την άλλη τα πρότυπα και τα παράγωγα αυτών των ιδεών, συναισθημάτων και αξιών»[2].
Εξειδικεύοντας τον παραπάνω γενικό ορισμό διαπιστώνουμε τη συνθετότητα που διακρίνει το μεσογειακό πολιτισμό[3], στο πλαίσιο του οποίου συντελείται μια κοσμογονική διασταύρωση πολλών διαφορετικών και πολλές φορές ετερόκλητων επιμέρους πολιτισμικών στοιχείων, συμπεριλαμβανομένων και των χριστιανικών. Έτσι ο πρώτος χριστιανισμός, καθώς συνδέεται με τον πολιτισμό της Μεσογείου, αγγίζει πολλές από τις επιμέρους πλευρές του. Αντίστοιχα, ο μεσογειακός πολιτισμός καθώς τέμνεται με τον πρώτο χριστιανισμό, επηρεάζει με τη σειρά του τις ιδέες και τις συνήθειες των πρώτων χριστιανών. Έτσι, αρχίζει και διαμορφώνεται ένας νέος πολιτισμός, ο χριστιανικός.
Για περισσότερα στο: ΘΕΟΛΟΓΙΚΑ ΔΡΩΜΕΝΑ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου