Ομιλία εκφωνηθείσα κατά την εκδήλωση της Αποστολικής Διακονίας για την παρουσίαση του συγγραφικού έργου του Αρχιεπ. Τιράνων & πάσης Αλβανίας (24-2-2014)
Ευχαριστώ εκ βάθους ψυχής τον πεφιλημένο εν Χριστώ Αδελφό Μακαριώτατο Αρχιεπίσκοπο Αθηνών και πάσης Ελλάδος κ. Ιερώνυμο, τον Θεοφιλέστατο Επίσκοπο Φαναρίου κ. Αγαθάγγελο, Γενικό Διευθυντή της Αποστολικής Διακονίας, τη Συντονίστρια κα Μαρία Αντωνιάδου, Πρόεδρο της ΕΣΗΕΑ, και τους εκλεκτούς ομιλητές της αποψινής εκδηλώσεως. Επίσης, θέλω να εκφράσω θερμές ευχαριστίες προς όλους τους παρόντες στην εκδήλωση αυτή, για τα φιλικά σας αισθήματα.
Αναλογιζόμενος την πνευματική μου πορεία, στην οποία έγιναν προηγουμένως ευγενέστατες αναφορές, θα έλεγα λιτά ότι κατά την επιστημονική και εκκλησιαστική διακονία προσπάθησα, με όσες δυνάμεις χάρισε ο Θεός, να ζήσω το νόημα της καθολικότητος και οικουμενικότητος της Εκκλησίας μας. Και συγχρόνως, να συμβάλω στο άνοιγμα του ορίζοντος της αποστολικής μας ευθύνης στον σύγχρονο κόσμο. Όχι μόνο με συγγραφικό έργο, αλλά και με μαρτυρία ζωής. Με τη βεβαιότητα ότι “το μυστήριον του θελήματος αυτού” (του Θεού) είναι “εις οικονομίαν του πληρώματος των καιρών, ανακεφαλαιώσασθαι τα πάντα εν τω Χριστώ” (Εφεσ. 1:10).
Το τρίπτυχο οικουμένη, πίστη, πολιτισμός, καθόρισε τις προσπάθειές μου. Με τη βεβαιότητα ότι, στην Ορθόδοξη παράδοση και σκέψη, όλα κινούνται σε παγκόσμια προοπτική. Από τη δημιουργία του κόσμου, με την οποία αρχίζει η Αγία Γραφή, έως το όραμα του νέου ουρανού και της νέας γης, με το οποίο η Αποκάλυψη τελειώνει.
Για την καταγραφή του Ευαγγελίου και κατά την πρώτη φάση διαδόσεώς του στην τότε γνωστή οικουμένη, χρησιμοποιήθηκαν η ελληνική γλώσσα και γενικώτερα ο ελληνικός πολιτισμός. Ένα από τα κύρια χαρακτηριστικά του πολιτισμού αυτού υπήρξε η οικουμενικότητα, που καλλιεργήθηκε πολύτροπα από την ελληνική φιλοσοφία, την επιστήμη, την τέχνη, τη γλώσσα.
Στην εποχή μας, η οικουμενική συνείδηση αναδευεται ολοένα και ζωηρότερα στην ψυχή των ανθρώπων. Το ενδιαφέρον για τα γενικά προβλήματα της οικουμένης δεν θεωρείται πλέον ζήτημα φιλοσοφικού στοχασμού, αλλά ανάγκη για ένα σωστό προσανατολισμό στη ζωή. Είναι αδιανόητο σήμερα να ενεργήσει κανείς σωστά, σε οποιαδήποτε σφαίρα –οικονομική, πνευματική, πολιτιστική, θρησκευτική, αν δεν βλέπει τη ζωή μέσα σε παγκόσμια προοπτική.
2. Ο πολιτισμός εξάλλου αποτελεί μια νίκη του ανθρώπου επάνω στις σκοτεινές πλευρές του εαυτού του και της κοινωνίας, μια υπέρβαση της απλής βιολογικής υποστάσεώς του. Πρόκειται για μια ενσυνείδητη ενέργεια του ανθρώπου να προσδιορίσει και να ρυθμίσει τη ζωή του και τον φυσικό του περίγυρο. Όπως διευκρινίζει ο Max Weber , πρόκειται για “διάφορες κατά βαθμό και τρόπο πραγματώσεις των ανθρωπίνων δυνατοτήτων ”. Κατά τον ’γγλο, πάντως, ιστορικό Α. Toynbee , οι σημαντικώτεροι πολιτισμοί αναπτύχθηκαν με βάση το “Ιερό”, δηλαδή την εμπειρία του Θείου.
Όταν η χριστιανική πίστη συναντά έναν πολιτισμό, ακολουθούν κατά κανόνα τα εξής: Πρώτον, αποδοχή όσων στοιχείων εναρμονίζονται με το μήνυμα του Ευαγγελίου. Δεύτερον, κριτική απόρριψη στοιχείων τα οποία είναι ασυμβίβαστα. Τρίτον, μετάγγιση νέου αίματος, νέου πνεύματος που γονιμοποιεί ό,τι είναι θετικό. Ιδιαίτερα η συνάντηση της χριστιανικής πίστεως με τον ελληνικό πολιτισμό προσέφερε, μεταξύ των άλλων: α) Την αποκάλυψη της δυναμικής της ελευθερίας και της αγάπης μέσα στην ιστορία· β) Την πίστη σε κάτι που εκ πρώτης όψεως φαίνεται λογικά αδύνατο· κάτι που οδήγησε στη γενικώτερη αναζήτηση της αλήθειας -και της επιστημονικής- πέρα από τα φαινόμενα και την απλή αναγκαιότητα· γ) Την αγωνιστική διάθεση για την αυθυπέρβαση στον πνευματικό βίο, η οποία αναδιπλώνει όλες τις ανθρώπινες δυνάμεις σε μια συνεχή μεταμορφωτική πορεία.
3. Τον πρώτο καιρό, 1958-1968, που αρχίσαμε να μιλούμε για τη λησμονημένη εντολή “Πορευθέντες ουν μαθητεύσατε πάντα τα έθνη” (Ματθ. 28:19), ο λόγος φαινόταν σε πολλούς ρομαντικός, ανεδαφικός. Το γεγονός αυτό μας οδήγησε σε μια σειρά δοκιμίων και μελετών για να στηριχθεί θεολογικά η νέα προσπάθεια. (Αυτές αποτέλεσαν τη συλλογή “Ιεραποστολή στα ίχνη του Χριστού). Συγχρόνως, δημοσιεύσαμε ορισμένες ιστορικές μελέτες για να επισημανθεί ότι η ανά τον κόσμο Ιεραποστολή υπήρξε ανά τους αιώνες έργο της Εκκλησίας. (Τα ιστορικά αυτά κείμενα εκδόθηκαν στον τόμο “ Έως εσχάτου της γης”).
Κατά την αναζωπύρωση του ενδιαφέροντος για την Εξωτερική Ιεραποστολή, εκτός από τον θεολογικό στοχασμό που τη συνόδευσε, επιμείναμε στον σεβασμό της πολιτιστικής και θρησκευτικής παραδόσεως των λαών, προς τους οποίους θα απευθυνόταν η Ορθόδοξη μαρτυρία. Αυτός εκφράσθηκε με σοβαρή μελέτη των παραδοσιακών θρησκευτικών πεποιθήσεων. Καρπός αυτής υπήρξαν οι θρησκειολογικές μελέτες για την αφρικανική και ασιατική θρησκευτικότητα καθώς και η σπουδή του Ισλάμ (Στον τόμο “Στην Αφρική” δημοσιεύονται μερικές).
4. Κύριο πεδίο της επιστημονικής μου εργασίας αποτέλεσε η σπουδή του φαινομένου της θρησκείας στις παγκόσμιες διαστάσεις του. Αυτή η ενασχόληση δεν περιορίσθηκε απλώς στη μελέτη ειδικών έργων σε βιβλιοθήκες της Ευρώπης, αλλά συνδέθηκε με επιτόπια έρευνα στην Αφρική και ερευνητικά ταξίδια σε διάφορες χώρες όπου επικρατούν άλλες θρησκείες (σχετικές μελέτες εκδόθηκαν σε αυτοτελή βιβλία).
Παράλληλα με τη θρησκειολογική ενασχόληση, κατά τη συμμετοχή μου στην Οικουμενική Ιεραποστολική αναζήτηση, προσπάθησα να καταθέτω, όπου οδηγούσε ο Θεός τα βήματά μου, την Ορθόδοξη εμπειρία για τις παγκόσμιες διαχρονικές συνέπειες του Σταυρού και της Αναστάσεως, επιδιώκοντας κατά το δυνατόν τον συνδυασμό στοχασμού και άμεσης αποστολικής μαρτυρίας.
5. Στην πρώτη φάση της αναζωπυρώσεως του ενδιαφέροντος για την “Εξωτερική Ιεραποστολή”, ο τοπικός προσδιορισμός “έως εσχάτου της γης” παρέπεμπε κυρίως σε έννοιες γεωγραφικές: τα βάθη της Αφρικής ή της Ασίας. Ποτέ δεν είχα αναλογισθεί ότι τα “έσχατα της γης” θα μπορούσαν να είναι γεωγραφικά τόσο κοντά, δίπλα στα σύνορά μας, στην Αλβανία, εκεί που είχαν σταυρώσει με πάθος τον Χριστό και τον είχαν θαμμένο επί 23 χρόνια. Εκεί όπου ένα σκληροτράχηλο καθεστώς έσυρε τη χώρα, κοινωνικά και πνευματικά, στο έσχατο σημείο. (Στο ιεραποστολικό έργο σ᾽ αυτή τη χώρα είναι αφιερωμένα τα βιβλία: Στην Αλβανία - Σταυρός και Ανάσταση” και “Η ανασύσταση της Ορθοδόξου Αυτοκεφάλου Εκκλησίας της Αλβανίας, 1991-2012”. Περισσότερα γι᾽ αυτόν τον αγώνα, θα δούμε στο 10λεπτο DVD που ακολουθεί).
* *
Συνοπτικά: Η Ορθόδοξη κατανόηση και βίωση του χρέους μας, τόσο σε τοπική όσο και σε οικουμενική διάσταση, αποτελούν αίτημα της σύγχρονης Ορθοδοξίας. Κάθε μορφή πολώσεως μεταξύ των δύο, τοπικότητος και οικουμενικότητος, οδηγεί σε μια λανθασμένη πνευματικότητα, η οποία τελικά παραποιεί το Ορθόδοξο φρόνημα. Το ζητούμενο είναι, πως η διάδοση του Ευαγγελίου στην οικουμένη θα είναι το όραμα που θα μας εμπνέει στην επιτέλεση του χρέους μας, εκεί όπου μας έχει οδηγήσει το θέλημα του Θεού. Και πως θα συμμετέχουμε ενεργητικά, με τη σκέψη, με την προσευχή, με την πρακτική συμβολή μας, στη βίωση του παγκοσμίου αυτού οράματος, μέσα στις τοπικές Εκκλησίες.
Η οικουμενική συνείδηση της Ορθοδοξίας προσφέρει έμπνευση και δύναμη για την ορθή αντιμετώπιση των νέων τοπικών και παγκοσμίων συνθηκών. Τούτο δεν σημαίνει λιγώτερο ενδιαφέρον για το άμεσο και το τοπικό στο οποίο ζούμε.Υπάρχει πάντοτε η συνδυαστική δυνατότητα, όπως την ορίζει η τελευταία εντολή του Κυρίου (Πραξ. 1:8). “Και έσεσθέ μοι μάρτυρες εν τε Ιερουσαλήμ και εν πάση τη Ιουδαία και Σαμαρεία και έως εσχάτου της γης” (και εν Ελλάδι, και εν Ευρώπη, και Αφρική, και Αμερική, και σε όλο τον κόσμο). Με αποδοχή του νέου, του απροσδόκητου, με σύνεση και τόλμη, με πρωτοποριακή έμπνευση και έργο δημιουργικό.
Ευχαριστώ εκ βάθους ψυχής τον πεφιλημένο εν Χριστώ Αδελφό Μακαριώτατο Αρχιεπίσκοπο Αθηνών και πάσης Ελλάδος κ. Ιερώνυμο, τον Θεοφιλέστατο Επίσκοπο Φαναρίου κ. Αγαθάγγελο, Γενικό Διευθυντή της Αποστολικής Διακονίας, τη Συντονίστρια κα Μαρία Αντωνιάδου, Πρόεδρο της ΕΣΗΕΑ, και τους εκλεκτούς ομιλητές της αποψινής εκδηλώσεως. Επίσης, θέλω να εκφράσω θερμές ευχαριστίες προς όλους τους παρόντες στην εκδήλωση αυτή, για τα φιλικά σας αισθήματα.
Αναλογιζόμενος την πνευματική μου πορεία, στην οποία έγιναν προηγουμένως ευγενέστατες αναφορές, θα έλεγα λιτά ότι κατά την επιστημονική και εκκλησιαστική διακονία προσπάθησα, με όσες δυνάμεις χάρισε ο Θεός, να ζήσω το νόημα της καθολικότητος και οικουμενικότητος της Εκκλησίας μας. Και συγχρόνως, να συμβάλω στο άνοιγμα του ορίζοντος της αποστολικής μας ευθύνης στον σύγχρονο κόσμο. Όχι μόνο με συγγραφικό έργο, αλλά και με μαρτυρία ζωής. Με τη βεβαιότητα ότι “το μυστήριον του θελήματος αυτού” (του Θεού) είναι “εις οικονομίαν του πληρώματος των καιρών, ανακεφαλαιώσασθαι τα πάντα εν τω Χριστώ” (Εφεσ. 1:10).
Το τρίπτυχο οικουμένη, πίστη, πολιτισμός, καθόρισε τις προσπάθειές μου. Με τη βεβαιότητα ότι, στην Ορθόδοξη παράδοση και σκέψη, όλα κινούνται σε παγκόσμια προοπτική. Από τη δημιουργία του κόσμου, με την οποία αρχίζει η Αγία Γραφή, έως το όραμα του νέου ουρανού και της νέας γης, με το οποίο η Αποκάλυψη τελειώνει.
Για την καταγραφή του Ευαγγελίου και κατά την πρώτη φάση διαδόσεώς του στην τότε γνωστή οικουμένη, χρησιμοποιήθηκαν η ελληνική γλώσσα και γενικώτερα ο ελληνικός πολιτισμός. Ένα από τα κύρια χαρακτηριστικά του πολιτισμού αυτού υπήρξε η οικουμενικότητα, που καλλιεργήθηκε πολύτροπα από την ελληνική φιλοσοφία, την επιστήμη, την τέχνη, τη γλώσσα.
Στην εποχή μας, η οικουμενική συνείδηση αναδευεται ολοένα και ζωηρότερα στην ψυχή των ανθρώπων. Το ενδιαφέρον για τα γενικά προβλήματα της οικουμένης δεν θεωρείται πλέον ζήτημα φιλοσοφικού στοχασμού, αλλά ανάγκη για ένα σωστό προσανατολισμό στη ζωή. Είναι αδιανόητο σήμερα να ενεργήσει κανείς σωστά, σε οποιαδήποτε σφαίρα –οικονομική, πνευματική, πολιτιστική, θρησκευτική, αν δεν βλέπει τη ζωή μέσα σε παγκόσμια προοπτική.
2. Ο πολιτισμός εξάλλου αποτελεί μια νίκη του ανθρώπου επάνω στις σκοτεινές πλευρές του εαυτού του και της κοινωνίας, μια υπέρβαση της απλής βιολογικής υποστάσεώς του. Πρόκειται για μια ενσυνείδητη ενέργεια του ανθρώπου να προσδιορίσει και να ρυθμίσει τη ζωή του και τον φυσικό του περίγυρο. Όπως διευκρινίζει ο Max Weber , πρόκειται για “διάφορες κατά βαθμό και τρόπο πραγματώσεις των ανθρωπίνων δυνατοτήτων ”. Κατά τον ’γγλο, πάντως, ιστορικό Α. Toynbee , οι σημαντικώτεροι πολιτισμοί αναπτύχθηκαν με βάση το “Ιερό”, δηλαδή την εμπειρία του Θείου.
Όταν η χριστιανική πίστη συναντά έναν πολιτισμό, ακολουθούν κατά κανόνα τα εξής: Πρώτον, αποδοχή όσων στοιχείων εναρμονίζονται με το μήνυμα του Ευαγγελίου. Δεύτερον, κριτική απόρριψη στοιχείων τα οποία είναι ασυμβίβαστα. Τρίτον, μετάγγιση νέου αίματος, νέου πνεύματος που γονιμοποιεί ό,τι είναι θετικό. Ιδιαίτερα η συνάντηση της χριστιανικής πίστεως με τον ελληνικό πολιτισμό προσέφερε, μεταξύ των άλλων: α) Την αποκάλυψη της δυναμικής της ελευθερίας και της αγάπης μέσα στην ιστορία· β) Την πίστη σε κάτι που εκ πρώτης όψεως φαίνεται λογικά αδύνατο· κάτι που οδήγησε στη γενικώτερη αναζήτηση της αλήθειας -και της επιστημονικής- πέρα από τα φαινόμενα και την απλή αναγκαιότητα· γ) Την αγωνιστική διάθεση για την αυθυπέρβαση στον πνευματικό βίο, η οποία αναδιπλώνει όλες τις ανθρώπινες δυνάμεις σε μια συνεχή μεταμορφωτική πορεία.
3. Τον πρώτο καιρό, 1958-1968, που αρχίσαμε να μιλούμε για τη λησμονημένη εντολή “Πορευθέντες ουν μαθητεύσατε πάντα τα έθνη” (Ματθ. 28:19), ο λόγος φαινόταν σε πολλούς ρομαντικός, ανεδαφικός. Το γεγονός αυτό μας οδήγησε σε μια σειρά δοκιμίων και μελετών για να στηριχθεί θεολογικά η νέα προσπάθεια. (Αυτές αποτέλεσαν τη συλλογή “Ιεραποστολή στα ίχνη του Χριστού). Συγχρόνως, δημοσιεύσαμε ορισμένες ιστορικές μελέτες για να επισημανθεί ότι η ανά τον κόσμο Ιεραποστολή υπήρξε ανά τους αιώνες έργο της Εκκλησίας. (Τα ιστορικά αυτά κείμενα εκδόθηκαν στον τόμο “ Έως εσχάτου της γης”).
Κατά την αναζωπύρωση του ενδιαφέροντος για την Εξωτερική Ιεραποστολή, εκτός από τον θεολογικό στοχασμό που τη συνόδευσε, επιμείναμε στον σεβασμό της πολιτιστικής και θρησκευτικής παραδόσεως των λαών, προς τους οποίους θα απευθυνόταν η Ορθόδοξη μαρτυρία. Αυτός εκφράσθηκε με σοβαρή μελέτη των παραδοσιακών θρησκευτικών πεποιθήσεων. Καρπός αυτής υπήρξαν οι θρησκειολογικές μελέτες για την αφρικανική και ασιατική θρησκευτικότητα καθώς και η σπουδή του Ισλάμ (Στον τόμο “Στην Αφρική” δημοσιεύονται μερικές).
4. Κύριο πεδίο της επιστημονικής μου εργασίας αποτέλεσε η σπουδή του φαινομένου της θρησκείας στις παγκόσμιες διαστάσεις του. Αυτή η ενασχόληση δεν περιορίσθηκε απλώς στη μελέτη ειδικών έργων σε βιβλιοθήκες της Ευρώπης, αλλά συνδέθηκε με επιτόπια έρευνα στην Αφρική και ερευνητικά ταξίδια σε διάφορες χώρες όπου επικρατούν άλλες θρησκείες (σχετικές μελέτες εκδόθηκαν σε αυτοτελή βιβλία).
Παράλληλα με τη θρησκειολογική ενασχόληση, κατά τη συμμετοχή μου στην Οικουμενική Ιεραποστολική αναζήτηση, προσπάθησα να καταθέτω, όπου οδηγούσε ο Θεός τα βήματά μου, την Ορθόδοξη εμπειρία για τις παγκόσμιες διαχρονικές συνέπειες του Σταυρού και της Αναστάσεως, επιδιώκοντας κατά το δυνατόν τον συνδυασμό στοχασμού και άμεσης αποστολικής μαρτυρίας.
5. Στην πρώτη φάση της αναζωπυρώσεως του ενδιαφέροντος για την “Εξωτερική Ιεραποστολή”, ο τοπικός προσδιορισμός “έως εσχάτου της γης” παρέπεμπε κυρίως σε έννοιες γεωγραφικές: τα βάθη της Αφρικής ή της Ασίας. Ποτέ δεν είχα αναλογισθεί ότι τα “έσχατα της γης” θα μπορούσαν να είναι γεωγραφικά τόσο κοντά, δίπλα στα σύνορά μας, στην Αλβανία, εκεί που είχαν σταυρώσει με πάθος τον Χριστό και τον είχαν θαμμένο επί 23 χρόνια. Εκεί όπου ένα σκληροτράχηλο καθεστώς έσυρε τη χώρα, κοινωνικά και πνευματικά, στο έσχατο σημείο. (Στο ιεραποστολικό έργο σ᾽ αυτή τη χώρα είναι αφιερωμένα τα βιβλία: Στην Αλβανία - Σταυρός και Ανάσταση” και “Η ανασύσταση της Ορθοδόξου Αυτοκεφάλου Εκκλησίας της Αλβανίας, 1991-2012”. Περισσότερα γι᾽ αυτόν τον αγώνα, θα δούμε στο 10λεπτο DVD που ακολουθεί).
* *
Συνοπτικά: Η Ορθόδοξη κατανόηση και βίωση του χρέους μας, τόσο σε τοπική όσο και σε οικουμενική διάσταση, αποτελούν αίτημα της σύγχρονης Ορθοδοξίας. Κάθε μορφή πολώσεως μεταξύ των δύο, τοπικότητος και οικουμενικότητος, οδηγεί σε μια λανθασμένη πνευματικότητα, η οποία τελικά παραποιεί το Ορθόδοξο φρόνημα. Το ζητούμενο είναι, πως η διάδοση του Ευαγγελίου στην οικουμένη θα είναι το όραμα που θα μας εμπνέει στην επιτέλεση του χρέους μας, εκεί όπου μας έχει οδηγήσει το θέλημα του Θεού. Και πως θα συμμετέχουμε ενεργητικά, με τη σκέψη, με την προσευχή, με την πρακτική συμβολή μας, στη βίωση του παγκοσμίου αυτού οράματος, μέσα στις τοπικές Εκκλησίες.
Η οικουμενική συνείδηση της Ορθοδοξίας προσφέρει έμπνευση και δύναμη για την ορθή αντιμετώπιση των νέων τοπικών και παγκοσμίων συνθηκών. Τούτο δεν σημαίνει λιγώτερο ενδιαφέρον για το άμεσο και το τοπικό στο οποίο ζούμε.Υπάρχει πάντοτε η συνδυαστική δυνατότητα, όπως την ορίζει η τελευταία εντολή του Κυρίου (Πραξ. 1:8). “Και έσεσθέ μοι μάρτυρες εν τε Ιερουσαλήμ και εν πάση τη Ιουδαία και Σαμαρεία και έως εσχάτου της γης” (και εν Ελλάδι, και εν Ευρώπη, και Αφρική, και Αμερική, και σε όλο τον κόσμο). Με αποδοχή του νέου, του απροσδόκητου, με σύνεση και τόλμη, με πρωτοποριακή έμπνευση και έργο δημιουργικό.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου