ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΗ - Η ΠΟΛΗ ΤΗΣ ΖΩΗΣ ΜΟΥ

Βασιλεύουσα, Νέα Ρώμη, Βυζάντιο, Επτάλοφος… Πόσες λέξεις – πόσα προσωνύμια κρύβονται μέσα στην έννοια της Πόλης! Της Κωνσταντινούπολης.

Τετάρτη 16 Φεβρουαρίου 2011

Εισήγηση του Μακαριωτάτου στην ημερίδα Θεολόγων Εκπαιδευτικών της Ι.Μ. Νεαπόλεως και Σταυρουπόλεως με θέμα: «Θεολογία και Τέχνη»

Μέ μεγάλη χαρά καί διαίτερη πατρική συγκίνηση χαιρετίζω τήν τήσια μερίδα τν Θεολόγων κπαιδευτικν τς ερς Μητροπόλεως Νεαπόλεως καί Σταυρουπόλεως, ποία διοργανώνεται μέ τήν ξιέπαινη μέριμνα το Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου καί γαπητο ν Χριστ δελφο καί συλλειτουργο, κ. Βαρνάβα. πευθυνόμενος γκαρδίως πρός λους τούς κλεκτούς συμμετέχοντες, γιά τούς ποίους πικαλομαι τήν Χάρη καί τήν ελογία το Κυρίου μας, μέσ τν ποίων κάθε διάνοια καί γνώση καί ρετή στίς ξιες ψυχές μπλατύνεται, θά θελα νά σς συγχαρ γιατί τό θέμα πού πιλέξατε γιά τήν φετινή συνάντηση ποτελε θεολογικς να πό τά μεστότερα καί πιό νδιαφέροντα.

Θεολογία καί τέχνη συμπορεύονται
ξ ρχς συζυγες καί λληλένδετες μέσα στήν κκλησία. Τίς συναντμε νωμένες στό πρόσωπο καί τό ργο το ερέα, το εροψάλτη, το μπνευσμένου γιογράφου καί τν πολοίπων καλλιτεχνν, λλά καί σέ ατό κόμα το φοσιωμένου θεολόγου κπαιδευτικο. πως σημειώνει είμνηστος Καθηγητής τς Φιλοσοφίας Βασίλειος Τατάκης, ργο το χριστιανο θεολόγου εναι «νά στολίσει μέ τά μέσα το στοχασμο, νά ναπτύξει τήν λήθεια το Εαγγελίου, νά τήν κφράσει καί ατός, πως τήν κφράζει καί ποιητής, ζωγράφος, ρχιτέκτονας, μέ τά δικά του καθένας μέσα, πως πλός πιστός μέ τή ζωή του». κκλησιαστική τέχνη πετέλεσε βασική συνιστσα τς λειτουργικς καί μυστηριακς ζως τς ρθοδόξου κκλησίας, περισσότερο πό κάθε λλη χριστιανική μολογία. Εναι χαρακτηριστικό τι ρθοδοξία ναγνωρίζει τόν Θρίαμβό της στήν ναστήλωση κριβς τν ερν Εκόνων. ξίσου νδεικτικά, ο ννοιες το λόγου καί τς εκόνος συνιστον τίς πλέον ερύτατες σέ θεολογικό πεδίο.
πό ατή τήν ποψη, Χριστός καί σαρκωμένος Λόγος το Θεο εναι κατεξοχήν καί ντως θεολόγος, ρχή, τό τέλος καί τό πλήρωμα τς θεολογίας, πως εναι καί τελειότερος καλλιτέχνης, ριστοτέχνης, κατά τήν πατερική κφραση, ς Κτίστης καί Δημιουργός. πως σημειώνει Μέγας Βασίλειος στίς μιλίες του ες τήν ξαήμερον, « κόσμος τεχνικόν στι κατασκεύασμα, προκείμενον πσιν ες θεωρίαν, στε δι’ ατο τήν το ποιήσαντος ατόν σοφίαν πιγιγνώσκεσθαι». Δέν πρέπει νά παραγνωρίζουμε τό γεγονός τι νομάζουμε κριβς τή συλλογή τς μοναστικς σοφίας Φιλοκαλία. Ατό συμβαίνει πειδή ο γιοι Πατέρες καί Γέροντες εδαν τό κάλλος το κτιστο κόσμου ς μμεση εκόνα καί δημιουργικό ποτέλεσμα τν θείων προσωπικν νεργειν, καί ταύτισαν τή γνώση το Θεο μέ τήν μπειρία τς θεωρίας το «νοητο κάλλους» το Δεσποτικο Προσώπου. Σύμφωνα μέ τίς πολύτιμες διδαχές τους, φυσική θεωρία, δηλαδή θεογνωσία διαμέσου τς κτίσεως, σέ συνδυασμό μέ τήν πρξιν, δηλαδή τήν σκηση, λοκληρώνονται στήν Θεολογία, πού σημαίνει δ τήν μεση θέαση, μπειρία καί γνώση το κτίστου λόγου τν θείων νεργειν.
να ργο τέχνης μαρτυρε περί το προσώπου το δημιουργο του, πως καί περί τς ποστάσεως τν εκονιζομένων, ν πρόκειται γιά ερά Πρόσωπα. πειδή κάτι τέτοιο περβαίνει κάθε ντικειμενική γνωστική προσέγγιση, γι’ ατό καί τέχνη νεδύθηκε τόση σημασία μέσα στήν κκλησία, καί κκλησιαστική γλώσσα δέν μεινε νοησιαρχικά φιλοσοφική, λλά γινε βιούμενη θεολογία ς μνος, προσωδία, λατρεία, διάκοσμος καί Εκόνα. πειδή κριβς πηγάζει πό, καί πευθύνεται στόν λον νθρωπο, τέχνη πρξε πάντοτε ρτιώτερη καί πληρέστερη κφραση το νθρωπίνου λόγου. ς τέτοια, καθίσταται ναπόσπαστο μέρος τς Θείας Λειτουργίας καί τν πολοίπων κολουθιν καί μέσ ατς συνεκφαίνονται ο λήθειες τς πίστεως. Σχεδόν πό συστάσεώς της κκλησία οκειώθηκε καί διαχειρίστηκε τόν λόγο τς τέχνης σέ μιά ποικιλότροπη καί πολυεπίπεδη σημαντική, γιά νά κφράσει τό κοινό βίωμα καί νά πηρετήσει τήν λειτουργική, μυστηριακή ζωή καί λατρευτική πράξη το κκλησιαστικο Σώματος. Μεταχειρίστηκε π’ ρχς τήν τέχνη τς ποίησης καί το μέλους μέ θεολογική νάργεια, λλά καί τή γλώσσα το ζωγράφου, γιά νά πε τήν δια λήθεια μέ τόν χρωστήρα, καί πίσης ατή πού ποτυπώνει στό σχέδιο καί στά λικά του ρχιτέκτονας, καθώς μέ ατόν τόν τρόπο καλλιτεχνική εκόνα γίνεται κφραση τς πίστεως καί διαρκής ναφορά στήν Δημιουργία καί τήν νσάρκωση, καθώς καί τς προοπτικς το νακαινισμο τν πάντων ν Χριστ, μέσ τν ποίων δικαιώνεται σύμπασα κτίση καί τό κάλλος το κόσμου.

Α
τή παρουσία τς τέχνης στή ζωή τς κκλησίας δέν περιορίζεται μόνο σέ εκαστικό καί ποιητικό πεδίο, λλά συνίσταται ξίσου στήν ερά διακόσμηση τς θείας λατρείας μέσ τν λειτουργν τς ερωσύνης, τήν εταξία τν ερν δρωμένων, τήν ροή το λόγου μέσ τς προσωδίας καί το μέλους. ντοπίζεται κόμη καί στήν λειτουργικ καί θεολογική γωγή τν παιδιν καί τν φήβων διαμέσου το μαθήματος τν Θρησκευτικν καί τς κπαίδευτικς διδασκαλίας.
μοναδική ατή κατάφαση τς ρθοδοξίας πρός κάθε τομέα τς καλλιτεχνικς δημιουργικότητας νέδειξε τήν κκλησία μας χι μόνο σέ δημιουργό τέχνης, ποία σφράγισε λόκληρες περιόδους τς στορίας καί τς δισχιλιετος ζως της, λλά πιπλέον σέ κιβωτό τς κοσμικς κλασικς παιδείας, γραμματείας καί καλλιτεχνικς παράδοσης νά τούς αἰῶνες.

Μέ
λους ατούς τούς τρόπους, Θεολογία καί Τέχνη νέκαθεν πετέλεσαν δύο συμπληρωματικές μεταξύ τους κφράσεις νός κοινο βάθους. καλλιτεχνική γλώσσα διατυπώθηκε ς εκονογραφική καί τεχνοτροπική θεολογία, πως ντιστοίχως καί Θεολογία, ς ντολογία καί «φιλοσοφία πρώτη», ποτελε «τέχνη τεχνν καί πιστήμη πιστημν», κατά τήν προσφιλ κφραση τν σχολιαστν το ριστοτέλους. Γι’ ατό καί λήθεια τς κκλησίας μπορε νά παραχαράσσεται καί νά λλοιώνεται τό διο πό τήν εκόνα πως καί μέ τόν λόγο.

Ο
Εκονοκλάστες κριβς ντιμάχονταν τίς ερές πεικονίσεις, γιατί δυνατοσαν νά συλλάβουν τό θεολογικό περιεχόμενο τς εκόνας καί το προσώπου, καταλήγοντας μέ ατόν τόν τρόπο νά ρνονται τίς λήθειες τς νανθρώπησης καί τς δημιουργικς Χάριτος το Κυρίου μας. Σέ πάντηση, γιος ωάννης Δαμασκηνός θα σημειώσει : «Ο προσκυν τ λ, προσκυν δέ τόν τς λης Δημιουργόν, τόν λην δι’ μέ γενόμενον καί ν λ κατοικσαι καταδεξάμενον καί δι’ λης τήν σωτηρίαν μου ργασάμενον, καί σέβων ο παύσομαι τήν λην, δι’ ς σωτηρία μου εργασται». δια πεφωτισμένη μαρτυρία θά διατυπωθε περίτρανα στό Συνοδικό τς ρθοδοξίας, που ναφέρεται χαρακτηριστικά τι «οτω κηρσσομεν Χριστν τόν ληθινόν Θεόν μν, καί τούς Ατο γους, ν λγοις τιμντες, ν συγγραφας, ν νομασιν, ν θυσαις, ν ναος, ν εκονσμασι».

Μέ α
τές τίς σκέψεις, καί μέ τήν ελογία το Κυρίου μας, εχομαι λόψυχα νά «περπλεονάσ χάρις» τς πολύτιμης ατς μερίδας, καί ο ργασίες της νά τύχουν κάθε πιτυχίας καί καρποφορίας γιά τούς Θεολόγους καί λειτουργούς τς κπαίδευσης, στε δια ληθής μαρτυρία τς κκλησίας μας νά εδοκιμε μοίως στό χρο το σχολείου πρός φέλεια τν παιδιν μας.

Πηγή:

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου