Το μωσαϊκό των Θρησκειών στη Ρωσία

Όλγα Φίλινα, περιοδικό Ogoniok

Το πολύχρωμο θρησκευτικό πάζλ στη Ρωσία, όπου αναμφισβήτητα κυριαρχεί η Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία, συνθέτει μεγάλη έρευνα που έγινε με τίτλο «Άτλαντας των θρησκειών της Ρωσίας».

 

Οι κοινωνιολόγοι, κατάφεραν για πρώτη φορά να δημιουργήσουν έναν Άτλαντα των θρησκειών της Ρωσίας. Μέσα στο φόντο των εντόνων συζητήσεων που γίνονται σήμερα στη χώρα για τις σχέσεις μεταξύ της θρησκείας, της εξουσίας και της κοινωνίας,

ο Άτλαντας, παρουσιάζει το ολοκληρωμένο «θρησκευτικό πάζλ» της πολυεθνικής χώρας. Λίγο πριν την επίσημη παρουσίαση του μοναδικού έργου, που υλοποίησε η ερευνητική ομάδα «Sreda», στη βάση της σχετικής δημοσκόπησης που διενήργησε ο οργανισμός κοινωνικών ερευνών «Φοντ Ομπσέστβενογιε Μνένιγε -FOM», ο υπεύθυνος του προγράμματος, Ρομάν Λούνκιν, παραχώρησε συνέντευξη στο περιοδικό «OGONIOK».  

 

ΕΡ: Μας λέτε, ότι ο Άτλας σας, αποτελεί το πρώτο έργο τέτοιου μεγέθους, αλλά γνωρίζουμε ότι δημοσκοπήσεις για θέματα θρησκείας και πίστης διενεργούνται τακτικά στη Ρωσία. Τι καινούργιο προκύπτει από αυτή την έρευνά σας;

 

ΑΠ: Το δικό μας έργο αποτελεί την πρώτη έρευνα για θρησκευτικά και ιδεολογικά χαρακτηριστικά που διεξήχθη σε κάθε περιοχή της Ρώσικης Ομοσπονδίας ξεχωριστά. Καινούργια είναι επίσης και η μεθοδολογία διατύπωσης των ερωτήσεων. Κανείς μέχρι σήμερα δεν είχε σκεφτεί ότι είναι απαραίτητο να ζητήσει, για παράδειγμα από τους Χριστιανούς, σε ποια εκκλησία ανήκουν, αν κάποιοι είναι πεντηκοστιανοί, ή αν ακολουθούν πνευματικές πρακτικές της Ανατολής. Αν κοιτάξετε την παγκόσμια πρακτική, τότε για το έργο μας «Arena», μέρος του οποίου είναι ο Άτλαντας των θρησκειών, υπάρχουν τουλάχιστον δύο ξένα ανάλογα. Το πρώτο είναι μια «ευρωπαϊκή μελέτη αξιών», μέρος της παγκόσμιας έρευνας αξιών (World Values Survey) και το δεύτερο ανάλογο είναι το αμερικανικό κέντρο ερευνών «Pew», που σε τακτικά διαστήματα παρουσιάζει το δείκτη θρησκευτικότητας σε αρκετές Πολιτείες των ΗΠΑ. Προσπαθούμε να κάνουμε κάτι παρόμοιο, σύμφωνα με τις δυνατότητές μας και τις ρώσικες ιδιαιτερότητες.

 

Οι Ορθόδοξοι στη Ρωσία.

ΕΡ: Ρωσία, σημαίνει η «ιερή γη της Ορθόδοξης Ρωσίας;

ΑΠ: Ο μύθος του 80% – 90% Ορθοδόξων στη χώρα μας, είναι μία μόνο πτυχή της γενικής, επιφανειακής ματιάς στις θρησκευτικές διεργασίες. Σύμφωνα με τους υπολογισμούς μας, ο αριθμός των Ορθοδόξων Χριστιανών στη Ρωσία είναι το μισό από αυτές τις εκτιμήσεις. Κατά μέσον όρο, το 40% του πληθυσμού της Ρώσικης Ομοσπονδίας. Ωστόσο, μόνο το 5% από αυτούς, δήλωσαν ότι ήταν πιστοί που ανήκουν σε μια συγκεκριμένη κοινότητα (ενορία) και εκκλησιάζονται σε τακτική βάση. Αλλά αυτά τα δεδομένα, με κανέναν τρόπο δεν μειώνουν τον ρόλο της Ορθοδοξίας στη Ρωσία. Απλά, δίνουν μια ιδέα για το πραγματικό μέγεθος και τη φύση του ποιμνίου της Ρώσικης Ορθόδοξης Εκκλησίας (ΡΟΕ).

ΕΡ: Μια μελέτη που δημοσιεύθηκε πρόσφατα, από το ΙνστιτούτοGallup, για τη θρησκευτικότητα στον κόσμο, καταλήγει στο συμπέρασμα ότι ο αριθμός των πιστών μειώνεται. Στην Γαλλία, κατά 20%, σε σύγκριση με το 2005, στις Ηνωμένες Πολιτείες κατά 13%. Στη Ρωσία, η μείωση είναι μικρή, μόλις το 2%. Οι διαπιστώσεις αυτές συμφωνούν με τις δικές σας;

ΑΠ: Όταν ένα άτομο πιστεύει στο Θεό αλλά δεν πρεσβεύει μια συγκεκριμένη θρησκεία, όταν τον ρωτάνε αν είναι θρήσκος, είναι πολύ πιθανό να απαντήσει, όχι. Τα δεδομένα μας, σε σχέση με τα στοιχεία της έρευνας της Gallup, συμπίπτουν στο γεγονός ότι ο ρόλος των παραδοσιακών, εθνικών θρησκειών στην κοινωνία, ίσως να έχει μειωθεί. Αλλά ο ρόλος της πίστης όχι μόνο δεν μειώθηκε, και ίσως ακόμη και να αυξήθηκε. Τα είκοσι και πλέον χρόνια θρησκευτικής ελευθερίας στη Ρωσία έχουν αναπτύξει μια τυπική ευρωπαϊκή θρησκευτική ποικιλομορφία, με αφθονία στους τρόπους με τους οποίους οι άνθρωποι αναζητούν τον εαυτό τους. Στους καταλόγους του υπουργείου Δικαιοσύνης, οι οργανώσεις των μη ορθοδόξων χριστιανών κατέχουν τη δεύτερη θέση σε αριθμό, μετά τις οργανώσεις της Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία (ΡΟΕ), ξεπερνώντας ακόμα και τους μουσουλμάνους.

Το Ισλάμ.

ΕΡ: Το Ισλάμ είναι επίσης μια παραδοσιακή θρησκεία. Οι πιστοί που εκκλησιάζονται έχουν μειωθεί;

 

ΑΠ: Στις παραδοσιακά μουσουλμανικές περιοχές, το ενδιαφέρον της νεολαίας της Ρωσίας προς στο Ισλάμ υπάρχει. Εξάλλου, το εκκλησίασμα συμπληρώνεται από τους μετανάστες, αυτό είναι κοινό μυστικό. Αν και αξίζει να σημειωθεί, ότι το 10% των ρώσων μουσουλμάνων, δεν θεωρούν τους εαυτούς τους ούτε σουνίτες, ούτε σιΐτες. Οι ντόπιοι βλέπουν με δυσπιστία τους μέτοικους που λένε ότι ακολουθούν τους κλάδους του Ισλάμ.

ΕΡ: Ήταν ενδιαφέρον που μάθαμε ότι το 44% που ακολουθούν τις παραδοσιακές θρησκείες των προγόνων τους, είναι ρώσοι. Στην κεντρική Ρωσία, βρέθηκαν όχι μόνο βουδιστές, αλλά και υποστηρικτές ανατολικών θρησκευτικών πρακτικών. Όλα αυτά ταιριάζουν στην μόδα των «μη παραδοσιακών» θρησκειών;

ΑΠ: Στη Ρωσία, υπάρχουν νεο-ειδωλολάτρες σλαβικών δοξασιών. Είναι άνθρωποι που βλέπουν πολύ στα σοβαρά την «παραδοσιακή θρησκεία των προγόνων τους». Κάποιοι από αυτούς επιδεικνύουν ενδιαφέρον για τις σύνθετες ιδέες του κινήματος της Νέας Εποχής (New Age), μια ποικιλία από μυστικιστικές πρακτικές, στις οποίες συνυπάρχει ο παγανισμός και οι ανατολικές δοξασίες, η αστρολογία, η θεοσοφία και η φιλοσοφία του Ραίριχ. Στην έρευνά μας, οι ρώσοι κυνηγοί της «αληθινής πίστης» (που δεν είναι απαραίτητα μέλη κάποιας κοινότητας), κατατάσσονται στην ίδια ομάδα με εκείνους που είναι σαμάνοι, επειδή ανήκουν στους αυτόχθονες λαούς της Γιακουτίας, ή της περιοχής Αλτάι. Βουδιστές, υπάρχουν επίσης στη Μόσχα, στην Αγία Πετρούπολη και στο Καλίνινγκραντ. Πιθανώς, εδώ έχουμε το παραδοσιακό ενδιαφέρον της διανόησης των Δυτικών πόλεων για την Ανατολή.

Από την άλλη πλευρά, και άλλες «παρωχημένες» στις πεποιθήσεις της μαζικής συνείδησης δοξασίες, όπως οι παλαιοί πιστοί (που διαχωρίστηκαν από την επίσημη ΡΟΕ στα μέσα του XVII αι.), παραμένουν ζωντανές και ακμάζουσες. Εξακολουθούν να είναι μια πολύ δραστήρια κοινωνική ομάδα, η οποία προσελκύει τους νέους. Η κυβέρνηση και τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης, η ΡΟΕ και η κοινωνία στο σύνολο της, θα πρέπει να συνειδητοποιήσουν ότι στη Ρωσία, μαζί με τις «παραδοσιακές» Εκκλησίες, εμφανίζονται νέες και οι παλιές αναγεννιούνται. Ο θρησκευτικός μας καμβάς είναι πολύ σύνθετος, για να τον ζωγραφίσουμε με ένα, ή δύο μόλις χρώματα.

Πηγή: http://symboulostheologon.blogspot.gr/2012/12/blog-post_22.html