Tου επίκουρου καθηγητή του Τμήματος Θεολογίας του ΑΠΘ Χαράλαμπου Ατματζίδη
Το κείμενο αποτελεί επιλογή από τη μελέτη με θέμα: «Η θεολογία του κατά Ιωάννην Ευαγγελίου στο πλαίσιο της Θεολογίας της Καινής Διαθήκης»
Κατ’ αρχήν θα πρέπει να διευκρινίσουμε, ότι όταν μιλούμε για «προωθημένη θεολογία» του κατά Ιωάννην Ευαγγελίου σε σχέση με τον Ιησού Χριστό εννοούμε εκείνους του όρους και εκφράσεις με τις οποίες ο ευαγγελιστής χαρακτηρίζει τον Ιησού ως Θεό και την συμπεριφορά του ως θεϊκή. Θα πρέπει, επίσης, να σημειώσουμε ότι και σε άλλα κείμενα της Κ. Δ., προγενέστερα και μεταγενέστερα του κατά Ιωάννην Ευαγγελίου, μπορούμε να συναντήσουμε αναφορές στη θεότητα του Ιησού. Αυτές είναι άλλοτε λιγότερο και άλλοτε περισσότερο ξεκάθαρες. Αναφέρουμε ενδεικτικά τα Φιλ 2,10-11· Α΄ Κορ 8,6· Ρωμ 9,5· Μκ 2,7· Κολ 1,15· Εβ 1,3. 8-9· Απ 5,6· 1,17· 22,13· Τιτ 2,13· Β΄ Πε 1,1. Τέλος τονίζουμε ξεχωριστά το Α΄ Ιω 5,20, όπου κατά τρόπο πανηγυρικό ο συγγραφέας τονίζει την θεότητα του Ιησού Χριστού λέγοντας: “οἴδαμεν δὲ ὅτι ὁ υἱὸς τοῦ θεοῦ ἥκει καὶ δέδωκεν ἡμῖν διάνοιαν ἵνα γινώσκωμεν τὸν ἀληθινόν, καὶ ἐσμὲν ἐν τῷ ἀληθινῷ, ἐν τῷ υἱῷ αὐτοῦ Ἰησοῦ Χριστῷ. οὗτός ἐστιν ὁ ἀληθινὸς θεὸς καὶ ζωὴ αἰώνιος”. Το τελευταίο χωρίο, που αποτελεί μέρος της ιωάννειας γραμματείας, και που αναγνωρίζει ξεκάθαρα την θεότητα του Ιησού και αποδεικνύει έτσι την προωθημένη θεολογία του συγγραφέα, μας νομιμοποιεί να υιοθετήσουμε την θέση της Εκκλησίας που χαρακτηρίζει τον Ιωάννη ως τον «Θεολόγο» της πρώτης Εκκλησίας.
Στη συνέχεια θα περιηγηθούμε το κατά Ιωάννην Ευαγγέλιο και θα σημειώσουμε εκείνα τα σημεία που κατά τη γνώμη μας φανερώνουν με τον ένα ή τον άλλον τρόπο την προωθημένη θεολογία του ευαγγελιστή σε ότι αφορά το πρόσωπο του Ιησού Χριστού. Για λόγους συστηματικούς ομαδοποιούμε τα χωρία σε τέσσερις σύνολα που αναφέρονται: α) στον Θεό – Πατέρα και την στενή σχέση του με τον Υιό, β) στην προΰπαρξη και ενανθρώπιση του Υιού του Θεού, γ) στον χαρακτηρισμό του Υιού ως απεσταλμένου του Πατέρα και δ) στην ταυτότητα του Υιού.
1. Ο Θεός – Πατέρας και η στενή σχέση του με τον Υιό
α) Κεντρική διδασκαλία του Ευαγγελίου είναι η κοινή δράση του Θεού με τον Υιό. Επισημαίνεται ότι στην όλη αυτή δραστηριότητα ο Υιός δεν παρουσιάζεται να λειτουργεί ως μέσο ή εργαλείο του Θεού ούτε ως ένα είδος εντολοδόχου του Θεού, αλλά εμφανίζεται να μετέχει της βασικής αυτής ιδιότητας του Θεού. Με τη δήλωση του Ιησού στο Ιω 10,30 ότι “ἐγὼ καὶ ὁ πατὴρ ἕν ἐσμεν” εκφράζεται πανηγυρικά η ενότητα Πατέρα και Υιού. Παράλληλα καθίσταται φανερό ότι μόνον η σύνδεση της θεολογίας με την χριστολογία στο Ευαγγέλιο βοηθά στην κατανόηση των όσων λέγονται για τον Θεό Πατέρα και τον Υιό.
β) Ένα δεύτερο χαρακτηριστικό, που εκφράζει τη στενή σχέση του Πατέρα με τον Υιό είναι ο τονισμός με διάφορες λέξεις ή εκφράσεις της αλληλοπεριχώρησης και συνεχούς συνύπαρξης του Πατέρα με τον Υιό. Ενδεικτικά αναφέρω όσα τονίζονται ήδη στην αρχή του Ευαγγελίου, δηλαδή στο Ιω 1,1-3: “Εν ἀρχῇ ἦν ὁ λόγος, καὶ ὁ λόγος ἦν πρὸς τὸν θεόν, καὶ θεὸς ἦν ὁ λόγος. οὗτος ἦν ἐν ἀρχῇ πρὸς τὸν θεόν. πάντα δι᾿ αὐτοῦ ἐγένετο, καὶ χωρὶς αὐτοῦ ἐγένετο οὐδὲ ἕν. ὃ γέγονεν” (πρβλ. και Ιω 10,38). Επίσης, ο Ιησούς τονίζει το ίδιο και στο Ιω, 10,38: “εἰ δὲ ποιῶ, κἂν ἐμοὶ μὴ πιστεύητε, τοῖς ἔργοις πιστεύετε, ἵνα γνῶτε καὶ γινώσκητε ὅτι ἐν ἐμοὶ ὁ πατὴρ κἀγὼ ἐν τῷ πατρί”. Στο χωρίο αυτό οι δηλωτικές της παραπάνω σχέσης εκφράσεις εκφέρονται με την πρόθεση “ἐν”. Αυτές μας θυμίζουν την παύλεια έκφραση “ἐν Χριστῷ”, με την οποία δηλώνεται η στενή σύνδεση του πιστού με τον Ιησού Χριστό.
Για περισσότερα: ΘΕΟΛΟΓΙΚΑ ΔΡΩΜΕΝΑ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου