Ορισμένες από τις γνωστότερες αρχαιότητες που συνδέονται με τις ευαγγελικές διηγήσεις της τελευταίας εβδομάδας του Ιησού

Του λέκτορα του Τμήματος Θεολογίας του ΑΠΘ Μόσχου Γκουτζιούδη

 

Το κείμενο αποτελεί επιλογή από τη μελέτη «Το κατά Ιωάννην Ευαγγέλιο και οι Σχετικές Αρχαιολογικές Ανακαλύψεις», που περιέχεται στο έργο: Καινοδιαθηκικές Μελέτες με τη Συνδρομή της Αρχαιολογίας, εκδόσεις Μέθεξις, Θεσσαλονίκη 2012, 107-126.

 

Οι αρχαιότητες που μέχρι σήμερα έχουν ανακαλυφθεί και συνδέονται με το περιβάλλον της Κ.Δ. είναι ανυπολόγιστης αξίας για την κατανόηση διαφόρων πτυχών της. Σε όσα ακολουθούν κάνουμε μια συνοπτική αναφορά στις σπουδαιότερες αρχαιολογικές ανακαλύψεις, οι οποίες συνδέονται με πρόσωπα και χώρους που μας είναι γνωστά από τις ευαγγελικές διηγήσεις της τελευταίας εβδομάδας του Ιησού.

Κανένα από τα ευαγγέλια δεν αναφέρει ότι ο Ιησούς επισκέφτηκε την Καισάρεια της Μεσογείου. Σε αυτή την πόλη ο Ηρώδης ο Μέγας είχε κατασκευάσει ένα μνημειώδες λιμάνι και εδώ βρισκόταν η έδρα του Ρωμαίου επιτρόπου. Εδώ ανακαλύφθηκε το 1962 από Ιταλούς αρχαιολόγους η επιγραφή του Πιλάτου. Πρόκειται για μια ενεπίγραφη στήλη από το θέατρο της πόλης, στην οποία αναγράφεται στα λατινικά το όνομα και το διοικητικό αξίωμα του γνωστού από τις ευαγγελικές διηγήσεις Πιλάτου[1].

Τα ερείπια του τείχους της Ιερουσαλήμ ανακαλύφθηκαν στα ανατολικά του ναού του Παναγίου Τάφου. Το τείχος αυτό ισχυρίζονται οι αρχαιολόγοι ότι οικοδομήθηκε πριν από τον Ηρώδη τον Μεγάλο[2]. Η ανακάλυψη είναι σημαντική, διότι έτσι αποδείχτηκε ότι το σημερινό τείχος της πόλης που βρίσκεται στα δυτικά του ναού είναι το «τρίτο τείχος» το οποίο οικοδομήθηκε από τον Αγρίππα Α΄ στο διάστημα 41-44 μ.Χ. Συνεπώς, ο Γολγοθάς βρισκόταν πριν το 40 μ.Χ. εκτός των τειχών της πόλης. Ο λευκός βράχος, ο οποίος βρίσκεται σήμερα εντός του Ναού του Παναγίου τάφου και δείχνεται στους προσκυνητές, αποτελεί πιθανότατα το σημείο όπου σταυρώθηκε ο Ιησούς. Οι αρχαιολόγοι συμφωνούν στο γεγονός ότι δεν είναι απολύτως σίγουρο, αλλά δεν υπάρχει κάποιος άλλος χώρος που να αποτελεί το πιθανότερο σημείο της σταύρωσης και δεν υπάρχει λόγος να απορριφθεί η αυθεντικότητά του[3]. Το συγκρότημα του Παναγίου Τάφου περικλείει σήμερα και το σημείο σταύρωσης και το σημείο ταφής του Ιησού.

Στο Ιω. 19:41-42 περιγράφεται η ταφή του Ιησού. Η διήγηση διαφοροποιείται από εκείνες των συνοπτικών και είναι πιο λεπτομερής. Εδώ λέγεται ότι ο τάφος βρισκόταν σε κάποιον κήπο κοντά στο σημείο της σταύρωσης. Επιπλέον, νωρίτερα αναφέρεται και ο Νικόδημος να συμμετέχει στην ταφή. Τα αρχαιολογικά ευρήματα επιβεβαιώνουν τις πληροφορίες του Ιωάννη. Η ανασκαφή στον Πανάγιο Τάφο ξεκίνησε το 1960 και ολοκληρώθηκε μετά από είκοσι χρόνια[4]. Σήμερα, αν και έχει γίνει δεκτή η θέση πως και τα δύο σημεία βρίσκονται εντός του Παναγίου Τάφου, εξακολουθούν να υπάρχουν ερωτήματα. Η αρχαιολογική ανασκαφή έδειξε ότι η περιοχή γύρω από το Γολγοθά λειτουργούσε ως λατομείο από τον 8^ο αι. π.Χ., ενώ κατά τον 1^ο αι. μ.Χ. επιχωματώθηκε και μέρος της καλλιεργήσιμης γης που προέκυψε, αποτελούσε ο κήπος για τον οποίο κάνει λόγο ο Ιωάννης στα 19:41 και 20:15. Ο Ιώσηπος αναφέρει την παρουσία μιας πύλης (Γενάθ) προς τον κήπο[5] και η αρχαιολογική έρευνα στο δυτικό λόφο της Ιερουσαλήμ έφερε στο φως ερείπια από το πρώτο τείχος, στο οποίο υπάρχει ένα κενό στο συγκεκριμένο σημείο του. Φαίνεται πως ο τέταρτος ευαγγελιστής γνωρίζει πολύ καλά τη θέση του τείχους πριν την επέκτασή του κατά το διάστημα 41-44 από τον Ηρώδη Αγρίππα Α΄.

Στην περιοχή γύρω από τον Πανάγιο Τάφο ανακαλύφθηκαν τέσσερις λαξευτοί τάφοι, οι οποίοι ανάγονται στον 1^ο αι. μ.Χ. Αυτός που θεωρείται σήμερα ότι ήταν του Ιησού[6] είναι ο μόνος που έχει στο εσωτερικό του αρκοσόλιο. Ο τάφος ταιριάζει στην πληροφορία του Ιω. 20:5 που λέει ότι ο τάφος ήταν άδειος. Αυτό θα μπορούσε να διαπιστωθεί άμεσα μόνο σε έναν τάφο αυτού του τύπου, ενώ αν ο τάφος περιείχε kokhim θα ήταν αδύνατο να δει κανείς τα οθόνια χωρίς να εισέλθει μέσα[7]. Αυτός ο τάφος βρίσκεται κάτω ακριβώς από τη ροτόντα του Παναγίου Τάφου. Στο πέρασμα των χρόνων ο τάφος αλλοιώθηκε σταδιακά από τους προσκυνητές, οι οποίοι έκοβαν μικρά τμήματα του βράχου για να τα πάρουν μαζί τους ως ανάμνηση και καλύφθηκε από μεταγενέστερη τοιχοποιία.

Μετά από όσα προηγήθηκαν μπορούμε να αναφερθούμε τώρα σε πιο γνωστές και πρόσφατες αρχαιολογικές ανακαλύψεις, οι οποίες με την προβολή τους από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης αναστάτωσαν τον χριστιανικό κόσμο. Το Μάρτιο του 2007 προβλήθηκε για πρώτη φορά από το Discovery Channel  ένα ντοκιμαντέρ (The Lost Tomb of Jesus), το οποίο επιχειρούσε να αποδείξει ότι ένας τάφος στο Talpiot ήταν ο χαμένος οικογενειακός τάφος του Ιησού. Κύριος εμπνευστής του εγχειρήματος ο Καναδός κινηματογραφιστής Simcha Jacobovici και παραγωγός ο James Cameron[8]. Οι θέσεις του ντοκιμαντέρ ξεσήκωσαν αμέσως όχι μόνο τους θεολόγους, αλλά και τους αρχαιολόγους[9]. Ας δούμε παρακάτω το ιστορικό του. Ο τάφος στο Talpiot ανακαλύφθηκε τυχαία από οικοδόμους το 1980. Ειδοποιήθηκε τότε η Εφορεία Αρχαιοτήτων του Ισραήλ, η οποία διαπίστωσε πως ο τάφος είχε διαταραχθεί ήδη από την αρχαιότητα. Μέσα στα kokhim του τάφου βρέθηκαν δέκα οστεοφυλάκια, τα οποία αφού αρχειοθετήθηκαν, τοποθετήθηκαν στις αποθήκες της Εφορίας Αρχαιοτήτων. Ένα από τα οστεοφυλάκια αργότερα χάθηκε, τρία ήταν άδεια και έξι ήταν ενεπίγραφα.

 

Για περισσότερα στο: ΘΕΟΛΟΓΙΚΑ ΔΡΩΜΕΝΑ