Από τις 21 έως και τις 26 Αυγούστου 2014 έλαβε χώρα στη Βουδαπέστη η 18η Ακαδημαϊκή Συνδιάσκεψη της Societas Oecumenica (http://societasoecumenica.net). H εν λόγω ευρωπαϊκή εταιρία οικουμενικής έρευνας ιδρύθηκε το 1978. Στα μέλη της συμπεριλαμβάνονται τμήματα οικουμενικών σπουδών σε ευρωπαϊκά πανεπιστήμια, οικουμενικά ινστιτούτα υπαγόμενα σε χριστιανικές Εκκλησίες, όπως και επί μέρους θεολόγοι από ευρωπαϊκές χώρες που εργάζονται στον τομέα της οικουμενικής έρευνας. Ανά διετία η Societas Oecumenica διοργανώνει μια πολυήμερη Ακαδημαϊκή Συνδιάσκεψη, στο πλαίσιο της οποίας λαμβάνουν χώρα ποικίλες διαλέξεις, εργαστήρια (workshops) και άλλες εκδηλώσεις.
Θέμα της 18ης Συνδιάσκεψης ήταν: «Καθολικότητα υπό πίεση: Η αμφίσημη σχέση ανάμεσα στην ποικιλία και στην ενότητα». Ακαδημαϊκοί θεολόγοι μελέτησαν την προβληματική της έννοιας της καθολικότητας της Εκκλησίας, όπως αυτή κατανοείται στις διάφορες χριστιανικές παραδόσεις, παρουσίασαν μοντέλα για την αποκατάσταση της εκκλησιαστικής ενότητας και συζήτησαν για τα όρια της εκκλησιαστικώς αποδεκτής ετερότητας, επιχειρώντας να διευκρινήσουν ποιές μορφές διαφορετικότητας συμβάλλουν στον εμπλουτισμό της διαχριστιανικής κοινωνίας και ποιες λειτουργούν ως εμπόδιο για την αποκατάσταση της ορατής ενότητας της Εκκλησίας. Οι επί μέρους θεματικές ενότητες του συνεδρίου τιτλοφορούνταν: «Η ποικιλία ως πρόκληση για τις Εκκλησίες», «Έννοιες ενότητας και ποικιλίας ή ενότητας εν τη ποικιλία», «Καθολικότητα – παγκόσμια και τοπική», «Η καθολικότητα στο μέλλον / Το μέλλον της καθολικότητας».
Από την ελληνόφωνη Ορθοδοξία στην πολυπληθή ακαδημαϊκή συνάντηση έλαβαν μέρος δύο επιστημονικοί συνεργάτες της Ακαδημίας Θεολογικών Σπουδών Βόλου, ο π. Αυγουστίνος Μπαϊραχτάρης, επίκουρος καθηγητής της Ανωτάτης Εκκλησιαστικής Ακαδημίας Κρήτης και ο κ. Γεώργιος Βλαντής, επιστημονικός συνεργάτης της Έδρας Συστηματικής Θεολογίας στο Τμήμα Ορθόδοξης Θεολογίας του Πανεπιστημίου του Μονάχου.
Ο π. Αυγουστίνος παρουσίασε στο πλαίσιο ενός εργαστηρίου το θέμα «Ουνιβερσαλισμός εναντίον κονφεσιοναλισμού: Μετοχή ή κατοχή; Ενότητα, ποικιλία και βάπτισμα». Εισαγωγικά τόνισε ότι είναι αναγκαίο να γίνει διάκριση μεταξύ της εκκλησιαστικής ενότητας και της λειτουργικής ομοιομορφίας, μεταξύ της ποικιλίας και της διαίρεσης. Η ομοιομορφία από μόνη της δεν εξασφαλίζει την ενότητα, αλλά ούτε από την άλλη μεριά η ενδεχόμενη ποικιλία απειλεί την εσωτερική ενότητα του εκκλησιαστικού σώματος. Στην πρώτη Εκκλησία ο όρος καθολικός – καθολική σήμαινε πληρότητα, ακεραιότητα, ολότητα και είχε να κάνει όχι με τη γεωγραφική επέκταση και εξάπλωση της Εκκλησίας στα όρια της μετέπειτα Αυτοκρατορίας, παρά δήλωνε την καθολικότητα της κατοχής της αλήθειας του Ευαγγελίου του Χριστού. Ο εισηγητής έδωσε έμφαση στο ρόλο που διαδραματίζει στην Ορθόδοξη εκκλησιολογία η τοπική ευχαριστιακή κοινότητα, η οποία ουσιαστικά ενσαρκώνει τοπικά την καθολικότητα της Μίας Εκκλησίας. Έτσι η κάθε τοπική Εκκλησία είναι συνάμα και μέρος και όλον, καθώς είναι ενωμένη με τη Μία, Αγία, Καθολική και Αποστολική Εκκλησία, δηλαδή με το Σώμα του Χριστού. Επομένως η ενότητα των τοπικών Εκκλησιών πρέπει να βασίζεται στο Σώμα του Κυρίου και όχι σε μία εύθραυστη ομοιομορφία, στο στοιχείο του κονφεσιοναλισμού ή του συγκεντρωτισμού. Στη συνέχεια ο π. Αυγουστίνος προχώρησε στην ανάλυση της εκκλησιαστικής ενότητας, η οποία θεμελιώνεται στην κοινωνία στην πίστη, στη ζωή και τη μαρτυρία. Το στοιχείο της ευχαριστιακής κοινωνίας είναι καίριας σημασίας, καθώς αποτελεί το σημείο της ορατής ενότητας της Εκκλησίας, πράγμα που επιβεβαιώνεται στην κοινωνική πραγματικότητα και στην ιεραποστολή. Η εκκλησιαστική – μυστηριακή ενότητα αποτελεί την απορρέουσα αντανάκλαση της πραγματικότητας της ενότητας της Αγίας Τριάδας. Γι’ αυτό η ενότητα αποτελεί τόσο θεία δωρεά, όσο και πρόσκληση προς την ανθρωπότητα. Κατόπιν ο εισηγητής ανέλυσε την έννοια της εκκλησιαστικής ποικιλίας· το στοιχείο αυτό συνδέεται άμεσα και έμμεσα με τη λειτουργία των τοπικών παραδόσεων, τη γλώσσα, τη μορφή της λατρείας, του θεολογικού συστήματος ανάπτυξης των δογμάτων, κ. ά. Όλα τα παραπάνω στοιχεία, αν δεν απολυτοποιηθούν, είναι δυνατόν να εκφράσουν τη δυναμική της ανθρωπότητας κάθε φορά που έρχεται σε επαφή με τη θεία πραγματικότητα. Τέλος, ο π. Αυγουστίνος τόνισε την εσχατολογική σημασία του βαπτίσματος, καθώς και τις συνέπειες που θα έχει ευρύτερα στην εκκλησιολογία της Οικουμενικής Κίνησης μία ενδεχόμενη αμοιβαία αναγνώριση του βαπτίσματος από όλες τις Εκκλησίες.
Ο κ. Γεώργιος Βλαντής εκφώνησε διάλεξη στην ολομέλεια της εταιρίας με θέμα «Ο κόσμος που αλλάζει ως πρόκληση για τις Εκκλησίες. Μια ορθόδοξη προοπτική». Στην ομιλία του ο κ. Βλαντής μίλησε για την ανατίμηση της έννοιας της αλλαγής που σηματοδοτεί την αρχή της νεοτερικότητας και περιέγραψε τις αμφισημίες της έννοιας αυτής στην Ορθόδοξη θεολογία και ιστορία, από τη δυναμική θεώρηση του θεολογείν ως καρπό αγιοπνευματικής κοινωνίας μέχρι την παραδοσιοκρατική απαξίωση του καινού. Επίσης, επισήμανε τις αλλαγές παραδείγματος που συντελέστηκαν στην Ορθόδοξη θεολογία του εικοστού αιώνα, αλλά και τις ασυμμετρίες και ασυγχρονίες των Ορθόδοξων Εκκλησιών στην εποχή μας ως προς την αντιμετώπιση ενός κόσμου που αλλάζει, από την εθνικιστική καθήλωση και την ιδεολογική αντίθεση στη νεοτερικότητα μέχρι τη διαλογική ανοικτότητα και τις νέες προσεγγίσεις απέναντι σε μέχρι πρότινος απωθημένες προβληματικές. Στο συστηματικό μέρος της ομιλίας του, ο κ. Βλαντής υπογράμμισε τη σημασία της εκκλησιαστικής Παράδοσης σε μια εποχή ρευστών ταυτοτήτων, όπως επίσης και την οικουμενική δυναμική του Ορθόδοξου αποφατισμού, μίλησε για την καθολικότητα της Εκκλησίας ως εσχατολογική ποιότητα, υπογραμμίζοντας παράλληλα και την εκκλησιολογική εκκρεμότητα της Ορθοδοξίας, η οποία δεν έχει ακόμη επισήμως αποφανθεί για την εκκλησιολογική υπόσταση των άλλων Εκκλησιών, με αποτέλεσμα να δείχνει εν πολλοίς αμήχανη ως προς την οικουμενική πρόκληση του σήμερα.
Στη συνέλευση των μελών της Societas Oecumenica ο π. Αυγουστίνος Μπαϊραχτάρης παρουσίασε το συνεδριακό, εκδοτικό και εν γένει θεολογικό έργο της Ακαδημίας Θεολογικών Σπουδών Βόλου, δίνοντας ιδιαίτερη έμφαση στο επιβλητικό Orthodox Handbook on Ecumenism (http://www.acadimia.gr/content/view/520/111/lang,el/), για το οποίο πολλοί σύνεδροι έδειξαν ζωηρό ενδιαφέρον και ενθουσιασμό.
Το απόγευμα του Σαββάτου 22 Αυγούστου οι δύο συνεργάτες της Ακαδημίας έγιναν εγκάρδια δεκτοί από τον ευρισκόμενο στη Βουδαπέστη Σεβ. Μητροπολίτη Αυστρίας, Υπέρτιμο και Έξαρχο Ουγγαρίας και Μεσευρώπης κ. Αρσένιο, έλαβαν μέρος στην ακολουθία του εσπερινού της ευλαβούς Ελληνορθόδοξης κοινότητας και είχαν την ευκαιρία να ενημερωθούν για το έργο του σεπτού Οικουμενικού Πατριαρχείου στην Ουγγαρία.
Θέμα της 18ης Συνδιάσκεψης ήταν: «Καθολικότητα υπό πίεση: Η αμφίσημη σχέση ανάμεσα στην ποικιλία και στην ενότητα». Ακαδημαϊκοί θεολόγοι μελέτησαν την προβληματική της έννοιας της καθολικότητας της Εκκλησίας, όπως αυτή κατανοείται στις διάφορες χριστιανικές παραδόσεις, παρουσίασαν μοντέλα για την αποκατάσταση της εκκλησιαστικής ενότητας και συζήτησαν για τα όρια της εκκλησιαστικώς αποδεκτής ετερότητας, επιχειρώντας να διευκρινήσουν ποιές μορφές διαφορετικότητας συμβάλλουν στον εμπλουτισμό της διαχριστιανικής κοινωνίας και ποιες λειτουργούν ως εμπόδιο για την αποκατάσταση της ορατής ενότητας της Εκκλησίας. Οι επί μέρους θεματικές ενότητες του συνεδρίου τιτλοφορούνταν: «Η ποικιλία ως πρόκληση για τις Εκκλησίες», «Έννοιες ενότητας και ποικιλίας ή ενότητας εν τη ποικιλία», «Καθολικότητα – παγκόσμια και τοπική», «Η καθολικότητα στο μέλλον / Το μέλλον της καθολικότητας».
Από την ελληνόφωνη Ορθοδοξία στην πολυπληθή ακαδημαϊκή συνάντηση έλαβαν μέρος δύο επιστημονικοί συνεργάτες της Ακαδημίας Θεολογικών Σπουδών Βόλου, ο π. Αυγουστίνος Μπαϊραχτάρης, επίκουρος καθηγητής της Ανωτάτης Εκκλησιαστικής Ακαδημίας Κρήτης και ο κ. Γεώργιος Βλαντής, επιστημονικός συνεργάτης της Έδρας Συστηματικής Θεολογίας στο Τμήμα Ορθόδοξης Θεολογίας του Πανεπιστημίου του Μονάχου.
Ο π. Αυγουστίνος παρουσίασε στο πλαίσιο ενός εργαστηρίου το θέμα «Ουνιβερσαλισμός εναντίον κονφεσιοναλισμού: Μετοχή ή κατοχή; Ενότητα, ποικιλία και βάπτισμα». Εισαγωγικά τόνισε ότι είναι αναγκαίο να γίνει διάκριση μεταξύ της εκκλησιαστικής ενότητας και της λειτουργικής ομοιομορφίας, μεταξύ της ποικιλίας και της διαίρεσης. Η ομοιομορφία από μόνη της δεν εξασφαλίζει την ενότητα, αλλά ούτε από την άλλη μεριά η ενδεχόμενη ποικιλία απειλεί την εσωτερική ενότητα του εκκλησιαστικού σώματος. Στην πρώτη Εκκλησία ο όρος καθολικός – καθολική σήμαινε πληρότητα, ακεραιότητα, ολότητα και είχε να κάνει όχι με τη γεωγραφική επέκταση και εξάπλωση της Εκκλησίας στα όρια της μετέπειτα Αυτοκρατορίας, παρά δήλωνε την καθολικότητα της κατοχής της αλήθειας του Ευαγγελίου του Χριστού. Ο εισηγητής έδωσε έμφαση στο ρόλο που διαδραματίζει στην Ορθόδοξη εκκλησιολογία η τοπική ευχαριστιακή κοινότητα, η οποία ουσιαστικά ενσαρκώνει τοπικά την καθολικότητα της Μίας Εκκλησίας. Έτσι η κάθε τοπική Εκκλησία είναι συνάμα και μέρος και όλον, καθώς είναι ενωμένη με τη Μία, Αγία, Καθολική και Αποστολική Εκκλησία, δηλαδή με το Σώμα του Χριστού. Επομένως η ενότητα των τοπικών Εκκλησιών πρέπει να βασίζεται στο Σώμα του Κυρίου και όχι σε μία εύθραυστη ομοιομορφία, στο στοιχείο του κονφεσιοναλισμού ή του συγκεντρωτισμού. Στη συνέχεια ο π. Αυγουστίνος προχώρησε στην ανάλυση της εκκλησιαστικής ενότητας, η οποία θεμελιώνεται στην κοινωνία στην πίστη, στη ζωή και τη μαρτυρία. Το στοιχείο της ευχαριστιακής κοινωνίας είναι καίριας σημασίας, καθώς αποτελεί το σημείο της ορατής ενότητας της Εκκλησίας, πράγμα που επιβεβαιώνεται στην κοινωνική πραγματικότητα και στην ιεραποστολή. Η εκκλησιαστική – μυστηριακή ενότητα αποτελεί την απορρέουσα αντανάκλαση της πραγματικότητας της ενότητας της Αγίας Τριάδας. Γι’ αυτό η ενότητα αποτελεί τόσο θεία δωρεά, όσο και πρόσκληση προς την ανθρωπότητα. Κατόπιν ο εισηγητής ανέλυσε την έννοια της εκκλησιαστικής ποικιλίας· το στοιχείο αυτό συνδέεται άμεσα και έμμεσα με τη λειτουργία των τοπικών παραδόσεων, τη γλώσσα, τη μορφή της λατρείας, του θεολογικού συστήματος ανάπτυξης των δογμάτων, κ. ά. Όλα τα παραπάνω στοιχεία, αν δεν απολυτοποιηθούν, είναι δυνατόν να εκφράσουν τη δυναμική της ανθρωπότητας κάθε φορά που έρχεται σε επαφή με τη θεία πραγματικότητα. Τέλος, ο π. Αυγουστίνος τόνισε την εσχατολογική σημασία του βαπτίσματος, καθώς και τις συνέπειες που θα έχει ευρύτερα στην εκκλησιολογία της Οικουμενικής Κίνησης μία ενδεχόμενη αμοιβαία αναγνώριση του βαπτίσματος από όλες τις Εκκλησίες.
Ο κ. Γεώργιος Βλαντής εκφώνησε διάλεξη στην ολομέλεια της εταιρίας με θέμα «Ο κόσμος που αλλάζει ως πρόκληση για τις Εκκλησίες. Μια ορθόδοξη προοπτική». Στην ομιλία του ο κ. Βλαντής μίλησε για την ανατίμηση της έννοιας της αλλαγής που σηματοδοτεί την αρχή της νεοτερικότητας και περιέγραψε τις αμφισημίες της έννοιας αυτής στην Ορθόδοξη θεολογία και ιστορία, από τη δυναμική θεώρηση του θεολογείν ως καρπό αγιοπνευματικής κοινωνίας μέχρι την παραδοσιοκρατική απαξίωση του καινού. Επίσης, επισήμανε τις αλλαγές παραδείγματος που συντελέστηκαν στην Ορθόδοξη θεολογία του εικοστού αιώνα, αλλά και τις ασυμμετρίες και ασυγχρονίες των Ορθόδοξων Εκκλησιών στην εποχή μας ως προς την αντιμετώπιση ενός κόσμου που αλλάζει, από την εθνικιστική καθήλωση και την ιδεολογική αντίθεση στη νεοτερικότητα μέχρι τη διαλογική ανοικτότητα και τις νέες προσεγγίσεις απέναντι σε μέχρι πρότινος απωθημένες προβληματικές. Στο συστηματικό μέρος της ομιλίας του, ο κ. Βλαντής υπογράμμισε τη σημασία της εκκλησιαστικής Παράδοσης σε μια εποχή ρευστών ταυτοτήτων, όπως επίσης και την οικουμενική δυναμική του Ορθόδοξου αποφατισμού, μίλησε για την καθολικότητα της Εκκλησίας ως εσχατολογική ποιότητα, υπογραμμίζοντας παράλληλα και την εκκλησιολογική εκκρεμότητα της Ορθοδοξίας, η οποία δεν έχει ακόμη επισήμως αποφανθεί για την εκκλησιολογική υπόσταση των άλλων Εκκλησιών, με αποτέλεσμα να δείχνει εν πολλοίς αμήχανη ως προς την οικουμενική πρόκληση του σήμερα.
Στη συνέλευση των μελών της Societas Oecumenica ο π. Αυγουστίνος Μπαϊραχτάρης παρουσίασε το συνεδριακό, εκδοτικό και εν γένει θεολογικό έργο της Ακαδημίας Θεολογικών Σπουδών Βόλου, δίνοντας ιδιαίτερη έμφαση στο επιβλητικό Orthodox Handbook on Ecumenism (http://www.acadimia.gr/content/view/520/111/lang,el/), για το οποίο πολλοί σύνεδροι έδειξαν ζωηρό ενδιαφέρον και ενθουσιασμό.
Το απόγευμα του Σαββάτου 22 Αυγούστου οι δύο συνεργάτες της Ακαδημίας έγιναν εγκάρδια δεκτοί από τον ευρισκόμενο στη Βουδαπέστη Σεβ. Μητροπολίτη Αυστρίας, Υπέρτιμο και Έξαρχο Ουγγαρίας και Μεσευρώπης κ. Αρσένιο, έλαβαν μέρος στην ακολουθία του εσπερινού της ευλαβούς Ελληνορθόδοξης κοινότητας και είχαν την ευκαιρία να ενημερωθούν για το έργο του σεπτού Οικουμενικού Πατριαρχείου στην Ουγγαρία.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου